ابوبکر احمد بن ابی‌عاصم ضحاک شیبانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبن‌ِ اَبی عاصِم، ابوبکر احمد بن عمروبن ابی عاصم ضحاک شیبانی (۲۰۶-۲۸۷ق/۸۲۱ -۹۰۰م)، از
فقها و حافظان بزرگ
حدیث بود.
وی بر
مذهب ظاهری بود و
قیاس را باور نداشت و بر پایه آن رفتار نمی‌کرد.
ابن تغری بردی او را از مصنفان حدیث و عالمی چیره‌دست شمرده است.
در پاره‌ای از منابع از وی با عنوان «محدث بن محدث بن محدث» یاد شده است.
ابن ابی عاصم از مردم بصره بود.
وی پس از درگذشت صالح بن احمد در
اصفهان برمسند
قضا نشست و مدت ۱۳ یا ۱۶ سال در این سمت بود، اما بر اثر پیشامدی که میان وی و ع
لی بن متویه رخ داد، از کار برکنار شد
ابن ابی عاصم برای شنیدن و فراگیری و ثبت
حدیث ، ازاین دیار به آن دیار رفت.
در کوفه،
بغداد ،
دمشق ،
مصر ،
حجاز و دیگر بلاد اسلامی گردش کرد و از عده بسیاری حدیث شنید
و در این سفرها با
ابوتراب نخشبی و کسان دیگر از مشایخ صوفیان دیدار کرد، صحبت آنان را دریافت.
وی احادیث بسیاری شنیده بود و از بر داشت.
درباره قدرت حافظه او گفته‌اند که در
فتنه صاحب الزنج ، گنجینه کتابهایش از میان رفت و او ۵۰ هزار حدیث از حافظه خود نقل وبازنویسی کرد.
به
لیلی بن نعمان دیلمی (از سرداران
حسن بن قاسم داعی صغیر ) خبر دادند که ابن ابی عاصم،
ناصبی است.
او بی‌درنگ فرمان قتل وی را صادر کرد، اما به علت نامعلومی از کشتن او چشم پوشید.
آثار او را تا ۳۰۰ برشمرده‌اند.
آنچه از آن‌ها به جای مانده، این‌هاست:
۱. الاحاد و المثانی.
۲. الاوائل، چاپ بیروت، ۱۹۸۷م.
۳.الجهاد.
۴. الدّیات، چاپ قاهره، ۱۳۲۳ق/۱۹۰۵م.
۵. الزّهد فی الدّنیا و الصمت و حفظ اللسان و العزلة.
۶. کتاب السّنة فی احادیث الصفات علی طریق السلف، چاپ دمشق، ۱۹۸۵م.
۷. عوالی الاحادیث و الاعالی و فرائد الخرائد و اللا¸لی، نسخه‌ای از آن در کتابخانه حمیدیه استانبول موجود است.
۸. المذّکر و التذکیر و الذِکر.
در مآخذ آثار دیگری نیز از او یاد شده است:
المسند الکبیر ، مشتمل بر ۵۰ هزار حدیث
خلاف فی السّنن .
(۱) ابن تغری بردی، النجوم.
(۲) علی ابن عساکر، التاریخ الکبیر، به کوشش عبدالقادر افندی بدران، دمشق ۱۳۲۹ق.
(۳) علی ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، دمشق، ۱۴۰۴ق.
(۴) ابن کثیر، البدایة و النهایة، قاهره، ۱۳۵۱- ۱۳۵۸ق.
(۵) احمد بن عبدالله ابو نعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصفهان، به کوشش س ددرینگ، لیدن، ۱۹۳۱م.
(۶) شمس الدین محمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، بیروت، ۱۳۷۶ق.
(۷) شمس الدین محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(۸) شمس الدین محمد ذهبی، العبر، بیروت، ۱۴۰۵ق.
(۹) خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۹م.
(۱۰) ظاهریه، خطی.
(۱۱) کوپریلی، خطی.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله « ابن ابی عاصم »، ج۲، ص۸۳۶.
