ابراهیم بن عبدالرحمان کرکی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابن کَرَکی، ابوالوفاء ابراهیم بن عبدالرحمان بن محمد بن اسماعیل کرکی، ملقب به برهان‌الدین (۸۳۵ -
۹۲۲ق/۱۴۳۲-۱۵۱۶م)،
قاضی و
فقیه حنفی و
رجل سیاسی مصر بود.
کنیه او را ابوالفضل نیز گفته‌اند.
اصل خاندان او به کرک (در شرق اردن) باز می‌گردد. مادرش زنی چرکسی از موالی یشبک اتابک بود. او در قاهره متولد شد.
و پس از
حفظ قرآن به خواندن و
حفظ برخی کتب متداول چون
اربعین نووی ،
شاطبیه ،
مختصر قدوری و
الفیه ابن مالک مشغول شد.
او از استادانی مانند
ابن حجر عسقلانی ،
علم‌الدین بلقینی ،
قلقشندی ،
ولوی سفطی ،
امین آقسرایی و
ابن همام و دیگران بهره برد و به کسب اجازه از آنان نایل آمد.
و در
تفسیر ،
فقه ،
حدیث و
ادبیات تبحر یافت.
او بر اثر کثرت معاشرت با امرا و بزرگان ترک،
زبان ترکی را خوب می‌دانست.
اگرچه به صورت دقیق مشخص نیست که ابن کرکی چگونه و به چه وسیله به بارگاه امیر قایتبای راه یافته است، اما سخاوی
از سفر وی در ملازمت امیر به بحیره یاد کرده و به وضوح اشاره می‌کند که این سفر قبل از به سلطنت رسیدن قایتبای و در زمان امارت او بوده است. او اندکی بعد با به سلطنت رسیدن قایتبای (حک ۸۷۲ -۹۰۱ق) بیش از پیش نزد سلطان تقرّب یافت و ندیم خاص او شد، چنانکه در خلوت و جمع در ملازمت او بود. گویا سلطان بسیاری از صاحب منصبان را عزل کرده، اختیارات آنان را بدو سپرده بود. سخاوی
و عیدروسی
به تفصیل به شرح مناصب او پرداخته‌اند. او در سفر‌ها از جمله سفر به
شام ،
حلب ،
بیت‌المقدس ،
مکه و
مدینه در رکاب سلطان بود.
در ۸۸۳ق
خاطر سلطان از او رنجیده شد و وی در ۸۸۶ق به کلی از حضور در
بارگاه منع گردید.
آنگاه مدتی در خانه خویش به تدریس و
افتاء اشتغال ورزید، تا اینکه در ۸۹۸ق به
امامت اعاده شد و سال بعد اقراءِ حدیث و مشیخه اشرفیه را نیز به دست آورد.
در ۹۰۳ق در عهد ناصرالدین محمد ابن قایتبای (حک ۹۰۱-۹۰۴ق) به قضاءِ
حنفیه منصوب گردید، لیکن در ۹۰۶ق بار دیگر معزول شد و به روزگار
شرف‌الدین غوری (حک ۹۰۶-
۹۲۲ق)
مقام قضا به وی پیشنهاد گردید، اما آن را نپذیرفت.
مرگ ابن کرکی در قاهره، بر اثر غرق شدن در برکه‌ای که مقابل خانه‌اش قرار داشت، روی داد.
تاریخ ابراهیم که نسخه‌ای از آن در کتابخانه ملی پاریس موجود است
فیض المولی الکریم علی عبده ابراهیم ، در
فقه حنفی که نسخ خطی آن در کتابخانه‌های مصر، ترکیه و جز آن موجود است
همچنین نسخه‌ای تحت عنوان مجموعة المسائل در کتابخانه دانشگاه پیل وجود دارد
(۱) ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۱ق.
(۲) ازهریه، فهرست.
(۳) تمیمی، تقی‌الدین، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، به کوشش عبدالفتاح محمد حلو، ریاض، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۴) تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، بیروت، ۱۳۴۴ق.
(۵) خدیویه، فهرست.
(۶) سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق.
(۷) عیدروسی، عبدالقادر، تاریخ النور السافر، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۸) غزی، محمد، الکواکب السائرة، به کوشش جبرائیل سلیمان جبّور، بیروت، ۱۹۴۵م.
(۹) منجد، صلاح‌الدین، المخطوطات العربیة فی فلسطین، بیروت، ۱۹۸۲م.
(۱۰) نموی، لئون، نسخ خطی عربی در کتابخانه دانشگاه ییل، نیوهیون، ۱۹۵۶.
(۱۱) دوسلان.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌کرکی»،ج۴، ص۱۶۷۷.
