ابراهیم بن موسی کرکی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْراهیم‌ِ کَرَکی، امام برهان الدّین ابواسحاق بن موسی بن بلال (۷۷۶-۸۵۳ق/۱۳۷۴-۱۴۴۹م)، ادیب، نحوی، محدّث، مورخ، مفسر،
فقیه و
قاضی و از عالمان بنام
شافعی بود.
در کَرَک‌ِ شوبک (شرق اردن) زاده شد. در کودکی پدرش را از دست داد.
پس از فراگیری
قرآن و مقدمات علوم، به تحصیل ادبیات،
حدیث ،
منطق ،
فقه و
اصول پرداخت و در
فلسطین ،
مصر (به ویژه در
الازهر ) و
شام ادامه تحصیل داد و از شماری از عالمان و محدّثان
اجازه روایت یافت.
ابراهیم مدتی در شهرهای خلیل و قدس زیست و آنگاه به مصر کوچید و در ۸۰۸ق/۱۴۰۴م در قاهره ماندگار شد
و بیش‌تر دوران تحصیلات عالی خود را در این شهر گذراند و تقریباً تا پایان زندگی در همان‌جا زیست و در آن‌جا درگذشت.
یک بار به
مکه سفر کرد و
حج گزارد.
وی از سوی جلال بلقینی، از عالمان قاهره، به کار قضاوت پرداخت و پس از آن برای تصدی امور
قضاوت و تنظیم امور
موقوفات به یکی از آبادیهای مصر فرستاده شد. همچنین در ۸۲۷ق/۱۴۲۴م نیز برای قضاوت به برخی از آبادیهای اطراف قاهره رفت.
در ۸۲۹ق در منوف مصر به قضاوت و ارشاد پرداخت و پس از آن به قاهره بازگشت.
او در همان حال که قضاوت می‌کرد، به خرید و فروش و بازرگانی نیز اشتغال داشت
و در همان حال به ارشاد و امور مذهبی مردم می‌پرداخت.
ابراهیم افزون بر تبحّر در فقه و ادب، در ابواب قرائب
قرآن کریم و دانشهای مربوط به آن مهارت کافی داشت و به این علم شهرت یافت. او
علم قرائت را درس می‌داد.
دراین مورد آثاری پدید آورد که الاسعاف فی معرفة القطع و الاستئناف نمونه‌ای از آن است. وی سپس آن را تخلیص کرد و لحظة الطرف فی معرفة
الوقف نام نهاد و آنگاه کتابی دیگر که جامع آن دو کتاب بود با عنوان التوسط بین اللحظ و الاسعاف نوشت.
کرکی نوشته‌های دیگری در
علوم قرآنی دارد که بدین قرارند: درة القاری المجید فی احکام القرائة و التجوید، الا¸لة فی معرفة الامالة (نسخه‌ای خطی از آن در دار الکتب الطاهریة دمشق موجود است)، حل
الرمز فی
وقف حمزة و هشام علی الهمز، انموذج حل
الرموز، اعراب المفصل، عمدة الهمام فی مذاهب السبعة الاعلام و حاشیه بر تفسیر قاضی علاءالدین ترکمانی حنفی.
ابراهیم در
علم نحو و ادب عرب صاحب نظر بود و آثاری چند در این علم برجای نهاد که برخی بدین شرح است: مرقاة اللبیب الی علم الاعاریب، شرح الفیة ابن مالک، شرح فصول ابن معطی.
ابراهیم در
علم فقه نیز توانا بود. نوشته‌هایی در این زمینه به او منسوب است که برخی بدین عنوان‌ها یاد شده است:
مختصر الروضة ، (نسخه خطی آن در کتابخانه
اوقاف موصل موجود است)؛
شرح تنقیح اللباب نوشته حافظ ولی الدین احمد عراقی و مختصر الورقات امام الحرمین. گفته شده است که اثری نیز با عنوان النکت علی الشاطبیّة تألیف کرده است.
ابراهیم در ۱۱
رمضان ۸۵۳ ق/ ۲۸ اکتبر ۱۴۴۹م در گذشته است.
(۱) بغدادی، اسماعیل پاشا، ایضاح المکتون، ۱۹۷۱م، ۲/۱۲۴.
(۲) تونکی، محمدحسن، معجم المصنفین، بیروت، ۱۳۴۴ق.
(۳) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م، ۱/۸۵، ۱۴۸، ۶۸۶، ۷۴۲.
(۴) زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، ۱۳۸۹ق، ۱/۷۱.
(۵) سخاوی، محمد، التبر المسبوک، قاهره، مکتبة الکلیات الازهریة.
(۶) سیوطی، جلال‌الدین، نظم العقیان، به کوشش فیلیپ حتی، ۱۹۲۷م.
(۷) کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، بیروت، مکتبة المثنی، ۱/۱۱۸.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابراهیم کرکی»ج۲، ص۷۱۲.
