إیجاز التعریف فی علم التصریف (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«إیجاز التعریف فی علم التّصریف»، از جمله آثار ابن مالک، نحوی، لغوی و ادیب مشهور اندلسی است.
«إیجاز التعریف فی علم التّصریف»، از جمله آثار ابن مالک (متوفی ۶۷۲ ق)، نحوی، لغوی و ادیب مشهور اندلسی است که با تحقیق حسن احمد العثمان منتشر شده است. ابن مالک این اثر را به انگیزه تقدیم به سلطان صلاح‌الدین یوسف بن ایوب نوشته است.
این اثر ابن مالک همانند بسیاری از آثار معاصر وی فاقد عنوان بوده و تنها رئوس مطالب با عبارت «فصل» از یکدیگر تفکیک شده است. محقق اثر، کتاب را در قریب به بیست عنوان اصلی که خود مشتمل بر عناوینی فرعی هستند، تدوین نموده و عناوین را با () مشخص کرده است.
کتاب با
ذکر شرح حال ابن مالک، اساتید، شاگردان و بررسی آثار وی آغاز شده است. محقق کتاب، منابعی را که از آنها در نگارش زندگی‌نامه علمی ابن مالک استفاده کرده ذکر نموده است. همچنین درباره ۵۴ اثر او اطلاعات نسخه‌ها و چاپ‌هایی را که تا آن زمان وجود داشته و یا وی مطلع بوده، ارائه کرده است؛
البته نویسنده «وفاق المفهوم»، آثاری را به ابن مالک نسبت داده که احمد العثمان، این انتساب را صحیح نمی‌داند.
مقدمه مؤلف، به تبیین اهمیت
علم صرف و انگیزه نگارش کتاب اختصاص دارد.
از جمله ویژگی‌های مهمی که در این اثر به آن توجه شده، اعراب‌گذاری تمامی متن کتاب است؛ محقق کتاب، با توجه به نقش کلیدی
اعراب در علم صرف، به انجام این امر اهتمام ورزیده است.
در این اثر ابتدا ابنیه اسم
ثلاثی مجرد، رباعی
مجرد و خماسی
مجرد، ابنیه ماضی و مضارع
فعل ثلاثی مجرد،
افعال غیر
ثلاثی و
فعل امر بیان شده است.
اعلال از جمله مباحثی است که بخش مهمی از
کتاب را به خود اختصاص داده است. در اصطلاح، هرگاه حرف عله تغییر شکل یابد، می‌گوییم
اعلال صورت گرفته است. تبدیل «واو» یا «یاء» به «همزه»، تبدیل «واو» یا «یاء» به «الف» و مسائل پیرامون آنها با ذکر مثال در ادامه مباحث کتاب تبیین شده است.
ادغام، بحث دیگری است که به آن پرداخته شده است؛ نویسنده پس از شمارش موانع ادغام، موانع ادغام مثلین را در نه مورد ذکر کرده است. پس از آن مواردی را که هر دو وجه فک و
ادغام جایز است، بیان نموده است.
محقق کتاب در تحقیق و تصحیح این اثر، از دو نسخه موجود استفاده نموده است. فهارس مصادر و مراجع،
آیات قرآنی،
شعر و رجز، امثال،
اعلام، مسائل صرفی و تمارین و فهرست موضوعات در انتهای کتاب آمده است.
کتاب، مشتمل بر پاورقی‌های مفصلی از محقق کتاب است که در آنها پیرامون
الفاظ، اعلام و برخی عبارات، توضیحات مفصلی با ارجاع به منابع مختلف ارائه شده است که برای محققین قابل استفاده است.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
