إحقاق الحق و إزهاق الباطل (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«احقاق الحق»، تالیف قاضی نورالله شوشتری، در رد کتاب «
ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل »، نوشته فضل الله امین فرزند روزبهان بن فضل الله خنجی شیرازی اصفهانی از اعاظم عالمان
شافعیه می باشد.
وی فردی حکیم، عارف،
صوفی ،
محدث ، شاعر
و ادیب بود. آثار متعددی از وی برجای مانده که مشهورترین آنها همان کتاب «
ابطال نهج الباطل » است که در رد بر «
نهج الحق و کشف الصدق »
علامه حلی نگاشته است.
وی در کتاب خویش از جاده انصاف خارج گشته
و رعایت ادب را ننموده
و کتاب خویش را آکنده از مطالبی ساخته است که موجب خشم
خداوند ، سرزنش خردمندان
و نکوهش خرد می‌گردد.
«احقاق الحق» که در رد کتاب فضل بن روزبهان نوشته شده، خلاصه ایست از مجادلات
شیعه و سنی پیرامون مباحث الهیات،
نبوت و امامت .
روشی که مؤلف در پیش گرفته، روش مناظره است که در آن از فن جدل بهره می‌برند.
مرحوم قاضی نورالله بعد از خطبه، در مقدمه کتاب متن خطبه ابن روزبهان را به صورت کامل نقل می‌کند
و سپس به نقد
و ارزیابی آن می‌پردازد. سپس کلمه به کلمه فقراتی از «
نهج الصدق » علامه حلی را با جمله: قال المصنف «رفع الله درجته» نقل می‌کند، به دنبال آن ردیه فضل بن روزبهان با جمله:
قال الناصب «خفضه الله» را می‌آورد
و سپس در رد گفته فضل، نظر مستدل خود را در تجزیه
و تحلیل حقایق، از لحاظ تاریخی
و منطقی ارائه می‌کند.
مرحوم
وحید بهبهانی : هر کس در صدد استحکام بخشیدن به
عقاید خویش است به احقاق مراجعه کند که این کتاب او را از سایر کتب بی نیاز می‌سازد.
محقق قمی صاحب قوانین: معتقدم اگر خود علامه حلی به رد کلمات ابن روزبهان اقدام می‌کرد، از عهده آن چنانکه قاضی شهید برآمده است، بر نمی‌آمد.
علامه
محمد تقی مجلسی : لازم است هر شیعه‌ای نسخه‌ای از این کتاب را داشته
و از آن استفاده نماید.
ترجمه احقاق الحق به فارسی توسط میرزا محمد نائینی متوفای سال ۱۳۰۵ قمری.
ترجمه به زبان اردو توسط برخی از علمای
هند ، که البته این ترجمه به اتمام نرسیده است.
تعلیقه شیخ مفید الدین عبدالنبی شیرازی.
تعلیقه مولی محمد هادی بن عبد الحسین.
خلاصه‌ای هم توسط بعضی از بستگان مرحوم
قاضی از این کتاب تهیه شده است.
ملحقات احقاق الحق مشتمل بر ۳۰ جلد است، به اضافه یک جلد فهارس ملحقات که توسط گروهی زیر نظر مرحوم آیت‌الله سید شهاب الدین
مرعشی نجفی تهیه
و تدوین شده است.
مرحوم آیت‌الله مرعشی در انتهای جلد سوم، استدراکات
آیات نازله در شان
علی علیه‌السّلام را ذکر کرده‌اند. از جلد چهارم این مجموعه ملحقات آغاز
و تا جلد هفتم صفحه ۳۹۰ ادامه می‌یابد.
ص۳۹۰ تا ۴۸۴ جلد هفتم به تتمه متن «احقاق الحق» اختصاص یافته
و سپس ملحقات کتاب که تا جلد ۳۳ را در بر می‌گیرد، بدان افزوده شده است.
جلد چهارم تا یازدهم حاوی مناقب
امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا و حسنین علیهم‌السّلام است.
جلد دوازدهم به زندگی، مناقب
و فضایل سایر
ائمه طاهرین علیه‌السّلام می‌پردازد.
جلد سیزدهم به
حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف اختصاص یافته است.
جلد چهاردهم به مستدرک آیات نازله درباره علی علیه‌السّلام اختصاص داده شده است.
جلد پانزدهم تا جلد سی
و سوم به مستدرک روایات وارده درباره فضایل علی علیه‌السّلام
و سایر
معصومین علیه‌السّلام اختصاص یافته است.
مرحوم مرعشی نجفی خود تعلیقاتی عمیق
و انیق بر این اثر گرانبها نگاشته‌اند که در ذیل صفحات کتاب آمده است.
نسخه خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی به خط عبد علی بن معصوم شیرازی که در سال ۱۲۳۶ ق نگاشته شده است.
نسخه خطی عبدالرحیم شیرازی ربانی که ظاهرا از جمله کتاب‌های کتابخانه علامه محمدتقی مجلسی است.
نسخه خطی کتابخانه میرزا محمد مدرس خیابانی تبریزی، صاحب کتاب «
ریحانة الادب » که به نظر می‌رسد، نزدیک به زمان مؤلف نگاشته شده است.
نسخه خطی کتابخانه سید احمد زنجانی به خط مولی محمد زکی بن محمد سلیم بازرگانی تفرشی که در سال ۱۱۲۹ ق نگاشته شده است.
نسخه چاپ
تهران به خط
میرزا ابوالقاسم خوانساری در سال ۱۲۷۳ ق.
نسخه ناقص چاپ
قاهره در سال ۱۳۲۶ ق با تلاش شیخ حسن دخیل النجفی.
این نسخه به همراه مقدمه مفصل مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی
و تعلیقات عمیق ایشان در ۴ جلد در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. مرحوم قاضی نور الله «احقاق الحق» را بر طبق مطالب مندرج در کتاب «
نهج الحق
و کشف الصدق» مرحوم علامه حلی نگاشته‌اند، اما از مبحث فضائل امیرالمؤمنین علیه‌السّلام به بعد را متعرض نشده‌اند.
این نسخه از سوی منشورات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی،
قم منتشر شده است.
کتابخانه مهدویت،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
