کظّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كَظَّ (به فتح کاف و تشدید ظاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای پر كردن است. از مشتقات این کلمه در
نهج البلاغه؛
كِظَّة به معنای فاسد شدن
طعام در معده است.
كَظَّ (مثل عقل) به معنای پر كردن است. گويند: «كَظَّهُ الطعامُ كَظّاً» يعنى طعام شكم او را پر كرد به طوری كه نفس كشيدن نتواند.
«كظّه» به كسر اوّل فاسد شدن طعام در معده است كه آن‌را «تخمه» گويند.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
انسان فرموده:
«وَ إِنْ جَهَدَهُ الْجُوعُ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ و إِنْ أَفْرَطَ بِهِ الشِّبَعُ كَظَّتْهُ الْبِطْنَةُ» كظّ در اينجا به معنى اذيّت كردن است يعنى «اگر گرسنگى بر او بيشتر شود، ضعف او را ساقط مى‌كند و اگر سيرى او زياد شود تخمه و فساد معده او را ناراحت مى‌كند.»
(شرح‌های حکمت:
)
و درباره قبول
خلافت فرموده:
«لَوْ لاَ... وَ مَا أَخَذَ اللهُ عَلَى العُلَمَاءِ أَلاَّ يُقَارُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِم وَ لا سَغَبِ مَظْلُوم لاََ لقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا» «اگر
خدا از علماء نمى‌خواست كه بر پر خورى ظالم و گرسنگى مظلوم صبر نكنند، ريسمان شتر خلافت را بر گردن آن مى‌انداختم.»
(شرح‌های خطبه:
)
درباره
تقوی فرموده:
«فَأَهْطِعُوا بِأَسْمَاعِكُمْ إِلَيْهَا و أكظّوا بِجِدِّكُمْ عَلَيْهَا» «گوش‌هاى خود را به طرف تقوى دراز كنيد و اصرار كنيد با تلاش خود بر تقوى.»
(شرح‌های خطبه:
) در نسخه
عبده آمده: «و كظّوا بجدّكم عليها» كظاظ (مثل كتاب) به معنى ملازمت است يعنى ملازمت كنيد با تلاش خود بر تقوى.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «کظظ»، ج۲، ص۹۰۴.
