أَرائِک (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَرائِک: (فِیْها عَلَی الْاَرآئِکِ)«اَرائِک» جمع
«اریکه» به تختی می‌گویند که اطراف آن از هر طرف به صورت سایبان پوشانیده شده است و در اصل به گفته
«راغب» از
«اراک» که نام درخت معروفی است گرفته شده؛
چرا که گاهی عرب‌ها از این درخت، سایبان‌های مخصوصی می‌ساختند و یا از
«اروک» که به معنای اقامت و توقف است می‌باشد و طبق گفته جمع کثیری از مفسران و ارباب لغت به معنای تخت‌هایی است که در
حجله‌گاه می‌گذارند؛ یعنی در اصل به تخت‌هایی می‌گویند که در
حجله عروس می‌نهند و منظور در اینجا تخت‌های زیبا و فاخر است. به عبارت دیگر،
«اَرائِکِ» جمع
«اریکه» به معنای تخت‌های زیبای سلطنتی است؛ و یا تخت‌های پر زینتی که در «
حجله‌گاه» می‌نهند و در اینجا اشاره به تخت‌های بسیار زیبای بهشتی است که نیکان بر آن تکیه می‌کنند.
بعضی معتقدند که اصل این کلمه
فارسی است و از
«ارگ» به معنای کاخ سلطنتی گرفته شده است (این واژه به معنای قلعه‌ای که درون شهر بوده باشد نیز آمده، و از آنجا که قلعه درون شهر غالباً مخصوص شاهان است به آن اطلاق شده). بعضی دیگر
«اَرائِکِ» را مفرد و از واژه فارسی
«اراک» یا
«ارایک» دانسته‌اند؛ که به معنای تخت پادشاهی است؛ سپس به معنای
«پایتخت» و یا استانی که پایتخت در آن است اطلاق شده و
«عراق» را مُعَرَّب
«اراک» می‌دانند که به معنای چنین استانی است، و می‌گویند: لفظ
«اَرائِکِ» به معنای بارگاه و تخت سلطنتی در
«اوستا» نیز آمده است؛ در حالی که، بعضی از علمای
لغت عرب، ریشه آن را عربی می‌دانند؛ و چنان که اشاره شد، معتقدند از واژه
«اراک» که نام درخت معروفی است و با آن تخت و سایبان درست می‌کردند گرفته شده است.
آنچه از موارد استعمال این کلمه در
قرآن مجید استفاده می‌شود این است که به همان معنای تخت‌های زیبا و مزین است که صاحبان نعمت و قدرت از آن استفاده می‌کنند.
ترجمه و تفاسیر
آیات مرتبط با
أَرائِک:
(أُوْلَئِكَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِّن سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُّتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا) (آنها كسانى هستند كه براى آنان باغ‌هاى جاويدان بهشتى است؛ كه نهرها از پاى درختان و قصرهايش جارى است؛ در آن جا با دستبندهايى از طلا آراسته مى‌شوند؛ و لباس‌هايى فاخر به رنگ سبز، از حرير نازك و ضخيم، در بر مى‌كنند؛ در حالى كه در آنجا بر تخت‌ها تكيه كرده‌اند؛ چه پاداش خوبى، و چه جمع نيكويى).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه «عَدْن» به معنای اقامت است، و
(جَنَّاتُ عَدْنٍ) یعنی بهشت‌های اقامت و زندگی. بعضی
گفته‌اند: کلمه «
أَسَاوِرَ» جمع اسورة است و اسورة هم جمع سوار -به کسر سین- است که دستبند زنان را گویند؛ ولی
راغب گفته این کلمه
فارسی است، و اصل آن دستواره است، «
سُندُس» به معنای پارچه ابریشمی نازک است، و «
إِسْتَبْرَق» پارچه ابریشمی ضخیم را گویند، و «أَرَائِك» جمع
اریکه به معنای تخت است و معنای آیه روشن است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(هُمْ وَأَزْوَاجُهُمْ فِي ظِلَالٍ عَلَى الْأَرَائِكِ مُتَّكِؤُونَ) (آنها و همسرانشان در سايه‌هايى از قصرها و درختان بهشتى بر تخت‌ها تكيه زده‌اند).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه «ظلال» جمع
ظل است که به معنای سایه است. بعضی
گفته‌اند: جمع ظله -به ضمه ظاء- است، که به معنای سایبان (و چتر) یا سقف یا درخت و یا امثال اینها است که مانع از نفوذ نور خورشید می‌شود و کلمه «ارائک» جمع اریکه است که به معنای هر چیزی است که بدان تکیه کنند، مانند پشتی و متکا و امثال آن و معنای آیه این است که: ایشان یعنی
اهل بهشت و همسرانشان که در دنیا محرم ایشان بودند و از مؤمنات بودند، و یا
حور العین که همسران بهشتی ایشانند، در سایه‌ها و یا در زیر سایبان‌هایی که ساتر از آفتاب یا هر حرارت دیگری است، قرار دارند، و بر پشتی‌ها به عزت تکیه می‌کنند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الْأَرَائِكِ لَا يَرَوْنَ فِيهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِيرًا) (در آنجا بر تخت‌هاى زيبا تكيه كرده‌اند، نه آفتاب سوزان را در آن جا مى‌بينند و نه سرما را).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه «ارائک» جمع کلمه اریکه است، که به معنای هر چیزی است که به آن تکیه دهند، و کلمه «
زمهریر» به معنای سرمای شدید است و معنای آیه این است که: خدای تعالی مشقت‌هایی را که تحمل کردند به
بهشت و
نعمت مبدل کرد، در حالی که اینان در آن بهشت بر تکیه‌گاهها تکیه داشتند، و در بهشت نه آفتابی می‌بینند تا از گرمای آن متاذی شوند، و نه زمهریری تا از سرمای آن ناراحت گردند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(عَلَى الْأَرَائِكِ يَنظُرُونَ) (بر تخت‌هاى زيباى بهشتى تكيه كرده و به زيبایی‌هاى بهشت مى‌نگرند).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه «ارائک» جمع اریکه است، که به معنای جایگاهی است که در
حجله یعنی اطاق مخصوص عروس درست می‌کنند، و اینکه جمله «یَنظُرون» را مطلق آورد، و هیچ قیدی برای آن ذکر نکرد، خود مؤید این است که مراد نظر کردنشان به مناظر زیبا و خرم بهشت و نعمت‌های دائمی موجود در آن است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(عَلَى الْأَرَائِكِ يَنظُرُونَ) (بر تخت‌هاى زيباى بهشتى تكيه كرده و به زيبایی‌هاى بهشت مى‌نگرند).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: جمله
(عَلَى الْأَرَائِكِ) خبر بعد از خبر است برای
مبتدای (الَّذِینَ آمَنُوا) و جمله
(یَنْظُرُونَ) خبر سوم آن است و معنای آیه این است که آنهایی که
ایمان آوردند بر بالای تخت‌هایی در
حجله قرار دارند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أَرائِک»، ص۳۴.
