آیین سخنوری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیین سُخَنْوَری، کتابی درباره سخنوری و
فن
خطابه و شیوه‌های آن، همراه با گزیده‌ای از خطابه‌های سخنوران مشهور
جهان به
زبان پارسی، نوشته سیاستمدار و دانشمند معاصر
ایران
محمدعلی فروغی (۱۲۵۶-۱۳۲۱ش) است.
این کتاب در ۲
جلد است: جلد نخستین در ۴ مقاله است و مؤلف آن به بیان کلیاتی درباره فن خطابه و مراحل و اقسام و شرایط آن‌پرداخته است. نویسنده در این‌جلد، سخنوری را به مشاوره‌ای یا
سیاسی، مشاجره‌ای یا قضایی، نمایشی یا تشریفاتی، علمی و
منبری تقسیم کرده و درباره هر یک از این اقسام و چگونگی آن به تفصیل سخن گفته است. ۳ قسم اول اقسامی است که در کتاب خطابه
ارسطو و آثار پیروان او درباره آن‌ها بحث شده و قسم چهارم (علمی) و پنجم (منبری) را او خود بر این اقسام افزوده است. وی با احاطه‌ای که بر آثار ادبی و
فلسفی
اروپایی،
اسلامی و ایرانی داشته، به خوبی از عهده تبیین نظریات خود بر آمده و در مواردی نیز برای توضیح مقاصد خود از
اشعار سرایندگان پارسی زبان دلیل و شاهد آورده‌است.
موضوع جلد دوم تاریخ سخنوری در اروپاست. نویسنده بحث خود را از بررسی سخنوری در
یونان قدیم آغاز کرده و پس از شرحی درباره سخنوری در
روم قدیم و در میان آبای
مسیحی، رشته
بحث را به اروپای
قرون وسطی و جدید کشانده‌است و در ذیل هر فصل نمونه‌هایی از خطابه‌های سخنوران مشهور تاریخ اروپا، همچون دموستنس۱، سیسرون۲، بوسوئه۳، فنلون۴ و چند تن دیگر از خطیبان مغرب زمین افزوده است. آیین سخنوری در موضوع خود یکی از کتابهای سودمند زبان پارسی است و خواننده را با سیر و تحول این
فن در اروپا آشنا می‌کند، ولی در فصول مربوط به فن سخنوری در اروپای جدید تقریباً تنها از سخنوران
فرانسه گفت و گو کرده و از کشورهای دیگر مغرب زمین ذکری به میان نیاورده‌است. درباره سخنوران ملتهای شرقی و اسلامی نیز جز اشاراتی کوتاه چیزی در این کتاب دیده نمی‌شود و نویسنده خود بدین کمبود معترف است.
نثر کتاب همانند سایر آثار
محمدعلی فروغی، فصیح و روشن و از نمونه‌های خوب فارسی نویسی جدید و معاصر به شمار می‌رود.
جلد اول این کتاب در ۱۳۱۶ش به سرمایه وزارت معارف وقت و جلد دوم در ۱۳۱۸ش در
تهران به چاپ رسیده و پس از آن نیز چند بار دیگر در تهران تجدید چاپ شده‌است.
(۱) محمدعلی فروغی، آیین سخنوری، تهران، ۱۳۱۶- ۱۳۱۸ش.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آیین سخنوری»، ج۲، ص۵۶۸.
