آیین دادرسی عصر امویان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پدیدۀ تازه‌ای که در سازمان قضایی امویان به چشم می‌خورد، تعیین
قضات شهرها توسط عمال
خلیفه در مراکز ولایات است.
پدیدۀ تازه‌ای که در سازمان قضایی امویان به چشم می‌خورد، تعیین
قضات شهرها توسط عمال خلیفه در مراکز ولایات است، مثلا
حجاج بن یوسف (م ۹۵ق/ ۷۱۴ م.) پس از دریافت استعفای
شریح کس دیگری را به جای او گماشت، ولی ظاهرا این یک قاعدۀ کلی نبود، زیرا چند تن از خلفای اموی چون
عمر بن عبد العزیز و
هشام خود برای
مصر قاضی تعیین کردند.
قضات غالبا
مجتهد بودند و ملتزم به رایی معین نبودند، هرگاه نصی آشکار (در
کتاب و
سنت ) یا اجماعی از گذشته نمی‌یافتند، به
رای و
اجتهاد خود
حکم می‌کردند و اگر با مشکلی روبه رو می‌شدند از فقهای حاضر در شهر یاری می‌جستند؛ یا به خلیفه و والی رجوع می‌کردند. با این حال، قضات از
استقلال قضایی برخوردار بودند و
احکام آنان حتی بر والیان نافذ بود
در این عصر نمونه‌ای از ثبت
احکام (
تسجیل الاحکام ) ارائه شده است:
سلیم بن عدی که پیش از
معاویه تا
سال ۶۰ ق/ ۶۸۰ م
قاضی مصر بود، پس از آنکه متخاصمان
حکم صادر شده از سوی او را
انکار کردند، بار دیگر مبادرت به صدور
حکم و ثبت آن کرد؛ بدین گونه که خود
حکم را نوشت و تنی چند به عنوان
گواه آن را امضا کردند
در این عصر چون گذشته جلسۀ دادرسی غالبا در
مسجد (برای مسلمانان) یا در آستانۀ مسجد (برای
اهل کتاب ) برپا می‌شد.
قواعد فقه،یزدی، سید مصطفی محقق داماد ج۳، ص۲۴.
