آیه خاتم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه ۴۰
احزاب، درباره
خاتمیت پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلّم میباشد.
به
آیه ۴۰
سوره احزاب «
آیه خاتم» گفته میشود.
(ما کان محمد ابا احد من رجالکم و لکن رسول الله و
خاتم النبیین و کان الله بکل شی ء علیما)؛
«محمد
پدر هیچیک از مردان شما نبود، ولی
رسول خدا و
خاتم و آخرین
پیامبران است و
خداوند به هر چیز
آگاه است».
ابتدای این
آیه جواب کوتاه و فشردهای است در ارتباط با مساله
ازدواج پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلّم با
همسر مطلقه زید (پسر خوانده پیامبر) که برای شکستن یک
سنت غلط جاهلی صورت گرفت، و سپس مساله
خاتمیت را به تناسب خاصی ذیل آن
بیان میکند.
«
خاتم» (بر وزن حاتم) آن گونه که ارباب
لغت گفتهاند به معنای چیزی است که به
وسیله آن پایان داده میشود، و نیز به معنای چیزی آمده است که با آن
اوراق و مانند آن را
مهر میکنند.
در گذشته و
امروز این امر معمول بوده و هست که وقتی میخواهند در
نامه یا ظرف یا خانهای را ببندند و کسی آن را باز نکند روی در، یا روی قفل آن ماده چسبندهای میگذارند، و روی آن مهری میزنند که امروز از آن
تعبیر به «
لاک و مهر» میشود.
و این به صورتی است که برای گشودن آن حتما باید مهر و آن شی ء چسبنده شکسته شود، مهری را که بر اینگونه اشیاء میزنند
خاتم میگویند. اینها همه به خاطر آن است که این کلمه از
ریشه «
ختم» به معنای پایان گرفته شده، و از آنجا که این کار (مهر زدن) در
خاتمه و پایان قرار میگیرد نام
خاتم بر وسیله آن گذارده شده است.
و اگر میبینیم یکی از معانی
خاتم،
انگشتر است آن نیز به خاطر همین است که نقش مهرها را معمولا روی انگشترهایشان میکندند، و به وسیله انگشتر نامهها را مهر میکردند. و کلمه
خاتم گرچه امروز به انگشتر تزیینی نیز
اطلاق میشود، ولی ریشه اصلی آن از
ختم به معنای «پایان» گرفته شده است و در آن روز به انگشترهایی میگفتند که با آن نامهها را مهر میکردند.
این
ماده در
قرآن مجید در موارد متعددی به کار رفته، اما در همه جا به معنای پایان دادن و مهر نهادن است، مانند: (الیوم
نختم علی افواههم و تکلمنا ایدیهم)؛ «امروز- روز
قیامت- مهر بر دهانشان مینهیم و دستهای آنها با ما سخن میگوید»،
و: (
ختم الله علی قلوبهم و علی سمعهم و علی ابصارهم غشاوة)؛ «
خداوند بر دلها و گوشهای آنها (
منافقان) مهر نهاده (به گونهای که هیچ حقیقتی در آن
نفوذ نمیکند) و بر چشمهای آنها پردهای است».
خاتم انبیاء بودن، به معنای «
خاتم المرسلین» بودن نیز هست، و اگر کسی
خاتم انبیاء شد به طریق اولی
خاتم رسولان نیز هست، زیرا مرحله «رسالت» مرحلهای است فراتر از مرحله «
نبوت»، و به
تعبیر مصطلح، نسبت «نبی» و «
رسول» نسبت «
عموم و خصوص مطلق» است.
فرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه خاتم».