• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیه تقوا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آیه ۱۰۲ سوره آل عمران، از آیات مورد استناد در وجوب احتیاط را آیه تقوا گویند.


آیه تقوا ﴿اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِهِ﴾
[۱] آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۲.    
آیه‌ای است که به منظور اثبات احتیاط شرعی به آن استناد شده است؛ به این بیان که حکم به ترخیص و انجام فعل در چیزهایی که احتمال حرمت آن‌ها داده می‌شود (محتمل الحرمة) از مصادیق مخالفت با «رعایت تقوا» است که در آیه تقوا به آن امر شده است و شکی نیست که مخالفت با تقوا حرام است، پس حکم به اباحه در موارد محتمل الحرمه حرام است و چاره‌ای جز احتیاط در مشتبهات نیست.
[۲] مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۳، ص۶۵.    


به بیان دیگر، اخباری‌ها می‌گویند:یکی از مصادیق تقوا دست کم از مصادیق تقوای کامل که در آیات قرآن مطرح است این است که انسان در رویارویی با شبهات از آن‌ها اجتناب کند. برای مثال، کسی که احتمال می‌دهد استعمال دخانیات حرام باشد و پس از جست‌وجو، دلیلی بر حرمت آن پیدا نمی‌کند، در صورتی که خواسته باشد تقوا - و یا تقوای کامل - را رعایت کند، باید از آن اجتناب نماید، زیرا همچنان احتمال حرمت وجود دارد.

اصولیون که در مقابل اخباری‌ها در شبهه تحریمی حکمی قائل به برائت و عدم وجوب احتیاط هستند به این استدلال سه جواب داده‌اند:
۱. عقل و برخی از آیات و روایات همانند: «الناس فی سعة ما لا یعلمون»،
[۳] نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۸، ص۲۰.    
«رفع عن امتی ما لا یعلمون»، «کل شیء لک حلال»
[۴] خویی، ابوالقاسم، کتاب المضاربه، الاول، ج۷، ص۲۲۶.
و «کل شیء مطلق حتی یرد فیه نهی»
[۵] حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۴، ص۹۱۷.    
دلالت می‌کنند بر این‌که انجام محتمل الحرمة جایز و مباح است.
۲. امر به تقوا در این جا ارشادی است، چنان‌که امر «اطیعو االله» ارشادی است.
۳. اختلاف اصولیون با اخباری‌ها تنها در یک مورد و آن، شبهه تحریمی حکمی است، اما درباره شبهه تحریمی موضوعی و شبهه وجوبی اعم از موضوعی و حکمی هر دو احتیاط را لازم نمی‌دانند، و این در حالی است که آیه «اتقوا الله» عام است و همه شبهات وجوبی و تحریمی، موضوعی و مصداقی را شامل می‌شود، ولی اخباری‌ها آن را فقط در یک مورد پذیرفته‌اند.
[۶] جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۵، ص۳۲۳.    
[۷] فاضل لنکرانی، محمد، ایضاح الکفایة، ج۴، ص۴۱۱.    
[۸] انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، ج۱، ص۶۲.    
[۹] انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، ج۲، ص۶۲.    
[۱۰] فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۱، ص۲۹۸-۲۹۰.


۱. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۲.    
۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۳، ص۶۵.    
۳. ↑ نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۸، ص۲۰.    
۴. ↑ خویی، ابوالقاسم، کتاب المضاربه، الاول، ج۷، ص۲۲۶.
۵. ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۴، ص۹۱۷.    
۶. ↑ جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۵، ص۳۲۳.    
۷. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، ایضاح الکفایة، ج۴، ص۴۱۱.    
۸. ↑ انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، ج۱، ص۶۲.    
۹. ↑ انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، ج۲، ص۶۲.    
۱۰. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۱، ص۲۹۸-۲۹۰.


فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۰، برگرفته از مقاله «آیه تقوا».    


رده‌های این صفحه : آیات احتیاط | مباحث احتیاط
جعبه ابزار