آب از آیات خدا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از مصادیق آیات آفاقی که در
آیات قرآن به آن اشاره شده،
آب است.
آبِ قرار گرفته در دسترس انسان‌ها، از
آیات خدا:
«قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَن يَأْتِيكُم بِمَاء مَّعِينٍ؛
بگو: به من خبر دهيد اگر آب‌هاى سرزمين شما در زمين فرو رود، چه كسى آب جارى و گوارا در دسترس شما قرار مى‌دهد؟!»
آب نازل شده از
آسمان جهت روياندن
گیاهان و
باغها، از آيات خدا:
۱. «وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُّبَارَكًا فَأَنبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ؛
و از آسمان، آبى پربركت نازل كرديم، و بوسيله آن باغها و دانه‌هايى را كه درو مى‌كنند رويانديم»
۲.«وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاء ثَجَّاجًا • وَجَنَّاتٍ أَلْفَافًا؛
و از ابرهاى باران‌زا آبى فراوان نازل كرديم. و باغهايى پر درخت.»
نزول آب از آسمان و پديد آمدن منابع آبى در
زمین، آيه خدا:
۱. «وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَى ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ؛
و از آسمان، آبى به اندازه معين فرو فرستاديم؛ و آن را در زمين در جايگاه مخصوصى ساكن نموديم؛ و ما بر از بين بردن آن كاملًا قادريم.»
۲. «أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَلَكَهُ يَنَابِيعَ فِي الْأَرْضِ ... إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِأُوْلِي الْأَلْبَابِ؛
آيا نديدى كه خداوند از آسمان آبى فرو فرستاد و آن را بصورت چشمه‌هايى در زمين وارد نمود، ... در اين مثال تذكّرى است براى خردمندان (از ناپايدارى دنيا).»
خدا، قرار دهنده آب به صورت منشأ
حیات:
۱. «... وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ ...؛
... و هر چيز زنده‌اى را از آب آفريديم؟!....»
۲.«وَمِنْ آيَاتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَاشِعَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي الْمَوْتَى ...؛
و از آيات او اين است كه زمين را خشک و بى‌جان مى‌بينى، امّا هنگامى كه آب باران بر آن مى‌فرستيم به جنبش در مى‌آيد و رشد مى‌كند؛ همان كس كه آن را زنده كرد، مردگان را نيز زنده مى‌كند....»
۳. «وَالَّذِي نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَنشَرْنَا بِهِ بَلْدَةً مَّيْتًا ...؛
همان كسى كه از آسمان آبى فرستاد به مقدار معيّن، و بوسيله آن سرزمين مرده را حيات بخشيديم....»
درهم نياميختن آب‌هاى شور و شيرين
دریاها در عين مجاور بودن آنها، از آيات الهى:
۱. «وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا؛
او كسى است كه دو دريا را در كنار هم قرارداد؛ اين گوارا و شيرين، و آن شور و تلخ؛ و در ميان آنها برزخى قرار داد تا با هم مخلوط نشوند گويى هر يك به ديگرى مى‌گويد: دور باش و نزديك نيا!»
۲. «... وَجَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حَاجِزًا ...؛
... و ميان دو دريا مانعى قرار داد تا آب شور و شيرين با هم مخلوط نشود....»
۳. «وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ ... • ... ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ ...؛
(اين) دو دريا يكسان نيستند: اين گوارا و شيرين است و نوشيدنش خوشگوار، و آن يكى شور و تلخ و گلوگير؛ ... اين است خداوند، پروردگار شما....»
۴.«مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ • بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا يَبْغِيَانِ؛
دو درياى مختلف شور و شيرين، گرم و سرد را در كنار هم قرار داد، در حالى كه با هم تماس دارند؛ در ميان آن دو مانعى است كه يكى بر ديگرى غلبه نمى‌كند (و به هم نمى‌آميزند).»
خدا، آفريننده
جنبندگان از آب:
«وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِن مَّاء فَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَى بَطْنِهِ وَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَى رِجْلَيْنِ وَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَى أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛
و خداوند هر جنبنده‌اى را ازآبى آفريد؛ گروهى از آنها بر شكم خود راه مى‌روند، و گروهى بر دو پاى خود، و گروهى بر چهارپا راه مى‌روند؛ خداوند آنچه را بخواهد مى‌آفريند، زيرا خدا بر همه چيز تواناست.»
منظور از «ماء» به قرینه آیات دیگر، مثل «و جعلنا من الماء کل شی حی» می‌تواند همان آب اصطلاحی باشد.
سيراب شدن
انسان‌ها با آب گوارا از سوى خداوند:
«... وَأَسْقَيْنَاكُم مَّاء فُرَاتًا؛
... و آبى گوارا به شما نوشانديم.»
خارج ساختن آب از دل زمين به قدرت خداوند:
«أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءهَا ...؛
و از آن آب را بيرون آورد....»
امام خمینی در بحث طهارت ظاهری و باطنی دست به تاویل بطونی زده و کوشیده است، با ارجاع معنا به اصل خود، به اسرار بطونی احکام شریعت بپردازد. ایشان در بیان
طهارت ظاهری به وسیله آب با استناد به آیات الهی و قاعده حقیقه و رقیقه، تنزل آب را از جایگاه اصلی آن یعنی همان
نفس رحمانی می‌داند.
به اعتقاد ایشان همه آفرینش در آغاز به صورت همان حقیقت واحد بسیط است که در مقام تفصیل و تنزل به شکل آب تنزل و تجلی کرده است. ایشان با تاسی از عرفا از آب به فیض رحمانی تعبیر کرده است؛ زیرا عنوان
(کُلِّ شَیءٍ حَیٍّ) بطور کلی شامل عقول مجرده و نفس ناطقه می‌شود و از آنجا که این عقول و نفوس مجرد از ماده هستند نمی‌توان آیه
(وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ) را فقط ویژه آب ظاهری دانست؛ بلکه باید آن را همان آب حقیقی که فیض رحمانی است تفسیر کرد.
به باور امام خمینی آب رحمانی و حقیقت وحدانی در هر موطنی به تمامه حضور دارد؛ یعنی در عالم عقل به‌اندازه‌ای که
عالم عقل قابلیت آن را دارد، به تمامه حضور دارد و در عالم ماده نیز به‌اندازه‌ای که عالم ماده قابلیت آن را دارد. پس موجودات هر کدام به مقدار ظرفیت و قابلیت
استعداد خود از این فیض الهی و آب آسمانی بهره می‌گیرند.
به اعتقاد ایشان سالک الی الله باید با آب رحمت خود را تطهیر دهد و بداند که این رحمت نازله الهی است تا رحمت برای او ممکن شود و ارض طبیعت مبدل به ارض بیضاء گردد.
آب (قرآن)،
باران (قرآن)،
چشمه (قرآن)،
دریا (قرآن) و
نهر (قرآن).
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۴۱۹، برگرفته از مقاله «مصادیق آیات آفاقی (آب)». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
