آینده جهان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«آینده
جهان (دولت و سیاست در اندیشه
مهدویت )» اثر رحیم کارگر، پژوهشی است که به دولت و
سیاست ، از دیدگاه‌های متفاوت نگریسته و در آن به ماهیت، ساختار، کارکرد و پیامدهای «دولت مهدوی» پرداخته شده است. کتاب به زبان فارسی و در
سال ۱۳۸۳ ش نوشته شده است.
کتاب با مقدمه مؤلف در بیان دشواری پژوهش در عرصه مهدویت، آغاز شده و مباحث در سه بخش و هر بخش در چندین فصل، ارائه شده است.
مطالب، ابتدا گفتارهایی درباره آینده و آینده پژوهی، نظریه‌های آینده تاریخ و آینده دولت در نگاه
شیعه ارئه کرده و بعد از تشریح و توضیح دیدگاه شیعه پیرامون حکومت مهدوی در قالب فرضیه‌های
انتقام ، دولت اقتدارگرا و دولت اخلاقی، ساختارها و نهادهای حکومت مهدوی را بررسی و درباره کارویژه‌ها، عملکردها، پیامدها و بروندادهای این
حکومت بحث کرده است.
به اعتقاد نویسنده، ایده مهدویت پاسخگوی کامل و جامع به خواسته و نیاز دیرین انسان‌ها در اصلاح وضعیت نابسامان زندگی بشری است و دولت مهدوی عهده دار رفع تمام این کاستی‌ها و نادرستی‌ها براساس محوریت
دین ،
اخلاق و معنویت است. در ابتدای هر بخش، چهارچوب کلی مباحث، با عنوان پیش درآمد، مطرح شده است.
بخش نخست، در سه فصل، ارائه گردیده است:
در اول، پس از طرح دو تعریف از آینده پژوهی (تلاش برای یافتن تصویری از آینده و ارائه توجیهی برای آن تصویر) و توضیح چهار مؤلفه آینده که عبارتند از: رویدادها، روندها، تصویرها و اقدام‌ها، چهار دیدگاه در
فلسفه تاریخ ، از دانشمندان غربی، به صورت مفصل بررسی شده است که عبارتند از:
مؤلف معتقد است تویی بی، شاخص و وجه تمایز اصلی تمدن‌ها را پویایی و تحرک آن‌ها دانسته و بر این باور است که هر تمدن برخاسته از دل
تمدن پیش از خود است.
نویسنده، کانت را انسانی منفی نگر معرفی کرده که تاریخ از دیدگاه وی، ثبت غمگنانه حماقت‌ها، شرارت‌ها و گناهان
انسان است که در اثر آن، دستاوردهای یک نسل، عموما در
نسل بعدی از میان می‌رود.
او مسیر تاریخ را در موضوع «آزادی» جستجو کرده و به پرسش‌های بنیادی فلسفه نظری، چنین پاسخ می‌دهد:
- تاریخ به طرف هر چه آزادتر شدن اندیشه متعالی سیر می‌کند.
- مکانیسم این حرکت، نزاع دائمی اندیشه مطلق خود و محرک آن،
عشق این اندیشه به رهایی از فراق است.
- مسیر تاریخ، جلوه‌های متعالی اندیشه مطلق، در پوشش ملت‌ها و مردمان است.
نویسنده چنین تلقی می‌کند که مارکس، سیر تاریخ را پیشرفت دیالکتیکی می‌دانسته که
مقصد نهایی آن هدفی از نظر اخلاقی پسندیده می‌باشد و آن عبارت است از «اجتماع غیرطبقاتی» که یک
جامعه واقعا آزاد خواهد بود؛ هر چند که وی نیل به این اوضاع سعادت بار را به آینده‌ای نه زیاد دوردست موکول می‌کند.
مؤلف فرجام مندی سیاست را یکی از انگاره‌های مهم در سرنوشت باوری دانسته و معتقد است سیاست و دولت، بایسته‌ترین و مهم‌ترین رکن زندگی اجتماعی بشر به شمار می‌آید؛ از این رو، نگرش به آینده آن‌ها را با اهمیت شمرده و لذا در دوم، نخست سیاست و دولت را به صورت جداگانه بررسی و سپس پیوند میان آن دو را بیان کرده است. آن گاه فرجام مندی سیاست از دیدگاه چهار مکتب زیر، مورد پژوهش قرار گرفته است:
۱- مسیحیت: نویسنده،
مسیحیت را
دینی می‌داند که نگاهی خوش بینانه و منتظرانه به آینده تاریخ دارد و در چشم داشت روز موعودی است که برای نجات و رستگاری آن به دست «مسیح» یا «پسر انسان»، تعیین شده است.
۲- لیبرال دموکراسی فوکویاما: از دیدگاه وی، با فروپاشی کمونیسم، عصر رقابت و حاکمیت ایدئولوژی‌ها به سرآمده و جامعه بشری در آینده، رو به دموکراسی لیبرال می‌رود.
۳-
مارکسیسم : مؤلف معتقد است مارکس، دیدگاه و نظریه‌ای دقیق و منسجم درباره دولت ندارد و آرای او را باید ذیل نوشته‌ها و گفتارهای مختلف وی به دست آورد، لذا اندیشه او را بر اساس انگاره‌های زیر بررسی می‌کنند: تعریف و شناخت دولت، کاستی‌ها و ناراستی‌های آن، آینده دولت، جامعه موعود و
نقد و بررسی نظریه طبقاتی دولت.
۴- شیعه: نویسنده فصل سوم را به آینده دولت از دیدگاه
شیعه اختصاص داده و از میان تمام دیدگاه‌ها، آن را تنها مکتبی می‌داند که به روشنی و صراحت درباره آینده‌ای موعود و آرمانی، بحث نموده و تصویری جامع و کامل از «
مدینه فاضله مهدوی» ارائه کرده است.
بخش دوم، فرضیه‌های دولت مهدوی در اندیشه شیعه را در سه فصل، در بیان سه فرضیه، تنظیم کرده است که پس از تشریح و تبیین کامل، آن‌ها را نقد و بررسی می‌کند:
۱- فرضیه «انتقام و پایان تاریخ (بدون تشکیل دولت):» مؤلف این فرض را در صورتی می‌داند که ما قیام
حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف را منحصر در مورد خونخواهی و انتقام از دشمنان خدا بدانیم.
۲- «دولت اقتدارگرا و مبتنی بر قدرت فیزیکی:» نویسنده این فرضیه را طبق برداشت ظاهری و ناکافی از
روایات دانسته و در نقد آن، از انگاره‌های ذیل استفاده کرده است: استفاده از
منطق و
قدرت ، سیره و روش مهدوی، بررسی روایات خشونت، شفقت یا شدت و...
۳- «دولت اخلاقی مبتنی بر ساختار امامت:» در این فصل، دولت مهدوی با توجه به ابعاد تربیتی و معنوی انسان‌ها و تحقق اهداف غایی قیام با تغییر در رفتار، کردار، اخلاق و بینش آنان، بررسی شده است. مؤلف تصریح دارد، غایاتی که در فلسفه تاریخ
اسلام مطرح است (عبودیت، تقرب به خدا و کسب فضیلت‌ها)، تنها با وجود دولتی امکان پذیر است که به ابعاد تربیتی، روحی و اخلاقی انسان‌ها توجه بیشتری داشته و به
تزکیه ، تهذیب نفس و
رشد خردورزی آنان می‌پردازد.
بخش سوم، شامل سه فصل است:
از آنجا که حکومت حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف کامل ترین، پیشرفته‌ترین و گسترده‌ترین حکومت هاست، مؤلف در فصل اول، معتقد است متناسب با موقعیت زمانی و مکانی، ساختار و نهادهای قدرت متمایز و ویژه‌ای داشته و لذا سازمان حکومتی آن را در سه مؤلفه بررسی کرده است:
۱- استقرار و تثبیت حکومت بر اساس نصب خاص الهی، تعیین
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم یا امام قبلی، پذیرش و رضایت مردم.
۲- ساخت قدرت و حکومت بر اساس الگوهای حکومتی
امامت ، فدرال، دولت بزرگ اسلامی و جمهوری‌های آزاد و مستقل و حکومت تک ساخت.
۳- ساختار نظام سیاسی بر اساس هرم نهاد امامت، وزارت، امارت و
ولایت و نهاد کارگزار.
در دوم، مهم‌ترین اقدامات و برنامه‌های امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، به عنوان حاکم و پیشوای الهی سیاسی
جهان و کارگزاران و عوامل حکومت جهانی ایشان، در کارویژه‌های زیر، تبیین و بررسی شده است:
۱- سیاسی و اجتماعی از جمله: رعایت عدالت سیاسی، عمکرد قضایی، عملکرد تقنینی و...
۲- فرهنگی و
دینی شامل: کارکرد اخلاقی، تربیتی، تبلیغی و...
۳-
اقتصادی و عمرانی: تولیدی، رفاهی، توزیعی و...
در آخرین فصل، معنویت،
عدالت ، عقلانیت و توسعه، انگاره‌هایی قلمداد شده‌اند که دولت مهدوی، در تمامی زمینه‌ها و بر طبق شاخصه‌ها و معیارهای ذیل، به آن‌ها دست می‌یابد: بهبود ارتباط فرد با خدا؛ توجه به شایستگی‌ها، استعدادها و ارزش‌های فردی؛ استفاده صحیح از موهبت‌های الهی و روابط دوستانه و صلح آمیز با دیگران.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده مؤلف، در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها، به ذکر منابع و تحریر
آیات و روایاتی که ترجمه آن‌ها در متن آمده، پرداخته است.
۱. مقدمه و متن کتاب.
۲. پارسا با مشارکت بنیاد فرهنگی
حضرت مهدی موعود عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف و انتشارات
مسجد جمکران ، (۱۳۸۸)، «امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در آینه قلم کارنامه منابع پیرامون امام مهدی علیه‌السّلام و مهدویت»،
قم ، مؤسسه اطلاع رسانی اسلامی مرجع، ج۱ ۳۴۷.
۳. سایت خبری شبستان.
نرم افزار تاحضور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
