آیات صفت رضا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیات بیانگر
خشنودی الهی را آیات صفت رضا گویند.
رضا (خشنودی) از صفاتی است که در موجود با
شعور و با
اراده یافت میشود و مقابل آن،
سخط و
غضب است، که هر دو، امر وجودیاند.
امام خمینی رضا را به معنای خشنودی بنده از
حقتعالی و
اراده و مقدرات او میداند.
امام خمینی تعریف برخیاندیشمندان از مقام رضا را صحیح نمیداند و معتقد است اگر مراد از توقف
اراده بنده در برابر مراد
حق، فنای
اراده بنده باشد، این مقام اوایل
مقام فنا ست و ربطی به مقام رضا ندارد و اگر مقصود عدم
اراده بنده در برابر
اراده حق باشد، این مقام تسلیم خواهد بود که پائینتر از مقام رضاست؛ بلکه رضا خشنودی و فرحناکی بنده از
حقتعالی و
اراده و قضاوقدر اوست که لازمه آن خشنودی از خلق و حصول فرح عام میباشد.
بنابر نظر امام خمینی رضا از جنود عقل و لازمه
فطرت بوده؛ چنانکه سخط و نارضایتی از جنود جهل است.
امام خمینی مبدا رضا از
حقتعالی را معرفت بنده به جمیل بودن افعال خداوند متعال میداند و طبق این بیان متعلقِ معرفت، افعال خداوند است.
امام خمینی بر این باور است کسی که کمال مطلق را
حقتعالی بداند و معرفت حضوری به آن مقام داشته باشد تمام نظام وجود و آنچه را که از او ظهور پیدا میکند، کامل میبیند، بنابراین جمال و کمال
حق را در جمیع موجودات ظاهر میبیند و به مشاهده حضوری درمییابد که از جمیل مطلق جز جمیل ظاهر نشود و در چنین صورتی بنده از
حق و همه نظام وجود راضی و خشنود خواهد بود و به هر چه از طرف
حق برای او صادر شود، به نظر خشنودی و رضایت نظر میکند و از افعال او خشنود میشود و از هرچه غیر
حق است و متعلق به غیر باشد متنفر خواهد بود.
رضا به افعال و اوصاف مربوط میشود؛ نه به
ذات؛ مانند: (ورضوا بالحیاة الدنیا واطمانوا بها)؛ " و به زندگی
دنیا دل خوش کرده و بدان
اطمینان یافتهاند".
و اگر گاهی به ذات تعلق یابد، باز منظور از آن، وصف و فعل است؛ مثل: (رضی الله عنهم ورضوا عنه)؛ "
خدا از آنان
خشنود است و آنان(نیز) از او خشنودند".
همچنین رضا عین
اراده نیست؛ گرچه هر عملی که
اراده به آن تعلق گیرد، پس از وقوعش رضایت هم در پی آن است؛ زیرا "
اراده" همواره به امری تعلق میگیرد که هنوز واقع نشده است؛ ولی "رضا" همواره به چیزی تعلق میگیرد که واقع شده یا وقوعش فرض شده است. پس، رضا از صفات فعل و منتزع از فعل است؛ نه صفت ذات.
منظور از رضای الهی این است که دستور خداوند با آن عمل انجام شده سازگار است؛ وقتی گفته میشود: خدا از کاری
راضی است، یعنی آن کار موافق فعل و دستور خدا است.
رضای الهی با توجه به تقسیم
افعال الهی به تکوینی و تشریعی، به دو قسم تکوینی و تشریعی تقسیم میشود
یعنی هر چیزی که خدا
خلق کرده، ناشی از
مشیتی است که سازگار با آن موجود است؛
یعنی این که اعمال بندگان با دستورات و تکالیف خداوند سازگار است.
رضای خدا از بندگان به این است که بندگان از دستورهای او پیروی و از مناهی او پرهیز کنند. و نیز رضای بنده از
خدا به این است که
قضای خدا را بپذیرد.
۱.
آیه ۱۱۹
سوره مائده: (… رضی الله عنهم ورضوا عنه…)
؛
۲. آیه ۱۰۰
سوره توبه: (والذین اتبعوهم باحسان رضی الله عنهم ورضوا عنه …)
؛
۳. آیه ۱۸
سوره فتح: (لقد رضی الله عن المؤمنین…).
•
فرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیات صفت رضا». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.