آل‌عطار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آلِ عَطّار، از خاندان‌های مشهور علمی و دینی
شیعه در
نجف، در سده‌های ۱۲ و ۱۳ هجری است.
نیای بزرگ این خاندان، سید محمد بن علی بن سیف الدّین حسنی بغدادی به علت اقامت در محلۀ عطاران (داروسازان و داروفروشان) بغداد، به عطار
شهرت یافته است. پس از آن‌که سید محمد با فرزندانش از
بغداد به نجف
کوچ کرد، بیش‌تر افراد این خاندان در این شهر ساکن شدند.
معروف‌ترین چهرۀ آل عطار، سید احمد بن محمد (۱۱۲۸-۱۲۱۵ق/۱۷۱۶-۱۸۰۰م) است. وی در بغداد زاده شد (روایت دیگری نیز وجود دارد که بر پایۀ آن، سید احمد در نجف زاده شده است.)
و در کودکی به نجف رفت و در حوزۀ علمیه این شهر ابتدا مقدمات علوم را فرا گرفت.
وی نزد علمای برجستۀ آن روزگار، از جمله شیخ محمدتقی دورقی، آقا
محمد باقر بهبهانی، شیخ مهدی فتونی،
سید مهدی بحرالعلوم و شیخ
جعفر کاشف الغطاء به کسب
علم پرداخت و در
فقه و
اصول و نیز در ادبیات و
حدیث و
رجال تبحر یافت. همۀ استادان سیداحمد به سبب
دانش و
اخلاق و پارساییش به او علاقه داشتند، ولی او بیش‌تر با بحرالعلوم معاشر بود. کتابخانۀ شخصی سیداحمد از خزائن معتبر نجف شمرده می‌شد.
برخی آثار او از این قرار است: التحقیق
فی غایة التحقیق در اصول فقه (خطی)؛ ارجوزة
فی الرجال؛ ریاض الجنان
فی اعمال شهر رمضان (چاپ بغداد، ۱۳۳۲ق)؛ التحقیق
فی الفقه و یک دیوان
شعر با حدود ۵۰۰۰ بیت. اشعار او بیش‌تر در مدح
اهل بیت رسول و نیز در ستایش یا رثای استادان و شخصیت‌های برجستۀ عصر خویش است اما از هیچ‌یک از نسخه‌های خطی تألیفات وی اطلاعی در دست نیست.
شخصیت مهم دیگر آل عطار، سید محمد تقی بن حسن بن هادی بن احمد (۱۳۴۶ق/۱۹۲۸م) نبیرۀ احمد بن محمد است. وی نخست عطاری می‌کرد، اما از این کار روی گرداند و در طلب دانش‌های دینی به
سامرا رفت و نزد میرزا محمد تهرانی عسکری به فرا گرفتن مقدمات و سطوح
فقه و
اصول پرداخت. پس از آن در دروس خارج اساتید دیگر حضور یافت و به رغم آن‌که کار تحصیل
علم را دیر آغاز کرده بود، بر بسیاری از فضلای مجتهدین تفوق یافت. چنانکه ممکن بود به مرجعیت عام نیز برسد، اما اجل مهلتش نداد و در پنجاه و چند سالگی در نجف درگذشت. سید محمد تقی کلیه ابواب اصول و بسیاری از ابواب فقه را بر پایه
استنباط خویش به رشتۀ تحریر درآورده است. از جمله آثار او، کتاب
الخاتمه فی خلل الصلاه است که در سال ۱۳۴۴ق تألیف شده و ۷۰۰ صفحۀ بزرگ را در بر می‌گیرد.
آقابزرگ تهرانی نسخۀ دست‌نویس مؤلف را نزد فرزند وی سید جعفر بن محمدتقی دیده است. جای کنونی این نسخه معلوم نیست.
(۱) آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۳، ص۴۸۰؛ ج۷، ص۱۳۱؛ ج۱۱، ص۳۲۰-۳۲۱.
(۲) آقابزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه (القرن الثالث بعدالعشره)، مشهد، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۱۳-۱۱۴؛ ج۱، ص۳۰۹-۳۱۰؛ ج۳، ص۱۳۰-۱۳۵؛ ج۵، ص۲۶.
(۳) آقابزرگ تهرانی، القرن الرابع عشر، ج۱، ص۲۵۲.
(۴) محسن امین، اعیان الشیعه، بیروت، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۳۰-۱۳۵؛ ج۵، ص۲۶.
(۵) بهاءالدین حارثی، متن الرحمن، نجف، ۱۳۴۴ق، ص۱۲۹؛ ص۱۳۴.
(۶) خیرالدین زرکلی، الاعلام، چ ۲، ج۱، ص۲۳۲.
(۷) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۲، ص۱۳۱؛ ج۳، ص۳۴؛ ج۳، ۲۰۸؛ ج۹، ص۱۲۸.
(۸) محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانه الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش، ج۴، ص۵؛ ج۴، ۱۴۴؛ ج۸، ص۴۷۲.
(۹) محمد مهدی موسوی اصفهانی، احسن الودیعه، بغداد، ص ۴؛ ص۶.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل‌عطار»، شماره۴۳۹.
