آخذ (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«اخذ» در لغت به معنای در اختیار در آوردن و بدست گرفتن
و در استعمالات گوناگون
قرآن که به
خداوند نسبت داده شده است به معانى زير آمده است: ۱.
سلطه ۲.
قبول ۳. پیمان تکوینی ۴. پیمان تشریعی ۵.
عقوبت و
مجازات. تنها یک بار به صورت صفت «آخذ»، (در صورت عدم پذیرش توقیفی بودن
اسماء و صفات می‌توان آخذ را از اسماء و
صفات الهی بشمار آورد.) کنایه از سلطه و احاطه خداوند به کار رفته
و در این مقاله همین معنا مورد نظر است.
خداوند آخذ و مسلط بر همه
جنبندگان:
«انی توکلت علی الله ربی وربکم ما من دابة الا هو ءاخذ بناصیتها ان ربی علی صرط مستقیم؛
چرا كه من توكل بر الله كه پروردگار من و شما است كرده ام، هيچ جنبنده اي نيست مگر اينكه او بر وي تسلط دارد (اما سلطه اي توام با عدالت چرا كه) پروردگار من بر
صراط مستقیم است. »
امام خمینی با استناد به آیه
(ما مِنْ دَابَّةٍ اِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِیَتِها اِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ) به دو قسم صراط اشاره می‌کند و بر این باور است که همه موجودات در مرتبه تعیینات خود در سیر صعودی خود خارج از
صراط مستقیم نیستند و هر یک از موجودات دارای صراطی خاص به خود و نور هدایتی مخصوص به خود دارند.
ایشان با توجه به آیه مذکور معتقد است خداوند ناصیه موجودات را در اختیار خود دارد و بر همه چیز غالب و قاهر است و تمام سلسله وجود مسخر امر اوست و با هر موجودی
معیت قیومی و به هر یک از موجودات محیط است.
امام خمینی معتقد است همه عالم و موجودات به تجلی حق‌تعالی پابرجا و همه موجودات ظل وجود حق می‌باشند و همه عالم به
قیام تجلی او متقوم هستند و از تعبیر «رب» و «علی صراط مستقیم» فهمیده می‌شود که پروردگار عالم بر صراط مستقیم است و همه اوصاف و لوازم اوصاف بر یک میزان و
تجلیات به یک‌اندازه است. صراط مستقیم راه راستی می‌باشد که کجی ندارد.
[۸] ایشان
انسان کامل را در مظهریت اسما و صفات دارای اعتدال و استقامت مطلق و بر صراط مستقیم می‌داند و این مقام همان مقام وسطیت عظمی و برزخیت کبری است.
[۹]
توجه و باور به آخذ بودن خداوند (سلطه و
قدرت الهی) موجب
توکل بر
خداوند :
«انی توکلت علی الله ربی وربکم ما من دابة الا هو ءاخذ بناصیتهآ ان ربی علی صرط مستقیم؛
چرا كه من توكل بر الله كه پروردگار من و شما است كرده ام، هيچ جنبنده اي نيست مگر اينكه او بر وي تسلط دارد (اما سلطه اي توام با عدالت چرا كه) پروردگار من بر صراط مستقيم است. »
اعتقاد به آخذیت و سلطه خداوند بر تمامی جنبندگان عامل نهراسیدن
هود علیه‌السلام از
مکر مخالفان :
«قالوا یـهود... •... قال... انی بریء مما تشرکون ؛ من دونه فکیدونی جمیعا ثم لاتنظرون • انی توکلت علی الله ربی وربکم ما من دابة الا هو ءاخذ بناصیتهآ...؛
گفتند: اي هود! ... (نوح) گفت ... من از آنچه شريك (خدا) قرار مي‌دهيد بيزارم! از آنچه غير او (مي پرستيد) حال كه چنين است همگي براي من نقشه بكشيد و مرا مهلت ندهيد (اما بدانيد كاري از دست شما ساخته نيست!)چرا كه من توكل بر الله كه پروردگار من و شما است كرده ام، هيچ جنبنده اي نيست مگر اينكه او بر وي تسلط دارد.... »
رفتار عادلانه و حکیمانه خداوند به جنبندگان
عالم در عین آخذیت و قدرت بی پایان :
«انی توکلت علی الله ربی وربکم ما من دابة الا هو ءاخذ بناصیتها ان ربی علی صرط مستقیم؛
چرا كه من توكل بر الله كه پروردگار من و شما است كرده ام، هيچ جنبنده اي نيست مگر اينكه او بر وي تسلط دارد (اما سلطه اي توام با عدالت چرا كه) پروردگار من بر صراط مستقيم است. »
جمله «ان ربی علی صراط مستقیم» بدین معنا است که خداوند به
بندگان خود
ظلم و ستم نمی‌کند.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن،فرهنگ قرآن، ج۱، ص۱۲۷، برگرفته از مقاله «آخذ» •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
