آثار تهجد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آثار تهجد با توجه به
آیات قرآن عبارتند از:
رضايت‌خاطر و
آرامش درون پيامبر صلیاللهعلیهوآله، از
آثار تهجّد و
نماز شب او:
«فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ ... وَمِنْ آنَاء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ ... لَعَلَّكَ تَرْضَى؛
پس در برابر آنچه مى‌گويند، صبر كن؛ ... و در ساعاتى از
شب پرورردگارت را تسبيح گوى؛... باشد كه ازالطاف‌الهى خشنود شوى.»
مقصود از «من ءانآی اللیل فسبح»،
نماز شب است. اگر مقصود از «ترضی» در مقابل دلگیری پیامبر صلیاللهعلیهوآله از سخنان
کافران باشد ـ که در صدر آیه به آن اشاره شد ـ منظور، رضایت خاطر و آرامش درون است.
دستور خداوند به
پیامبر صلیاللهعلیهوآله براى تهجّد و قيام در
شب، به منظور مهيّا شدن جهت تلقّى
وحی:
«قُمِ اللَّيْلَ ... • إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا؛
شب را بپاخیز! ... چرا که ما بزودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد!»
مقصود از «قولا ثقیلا» نزول وحی است.
تهجّد و
شب‌زنده‌دارى، مايه ارزشمندى
انسان در پيشگاه خداوند:
۱. «لَيْسُواْ سَوَاء ... أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ؛
آنها همه یکسان نیستند ... جمعیّتی هستند که (به حق و ایمان) قیام می‌کنند؛ و پیوسته در اوقات
شب، آیات خدا را می‌خوانند؛ در حالی که
سجده می‌نمایند.
۲. «أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاء اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ؛
(آیا چنین کسی با ارزش است) یا کسی که در ساعات
شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام، از عذاب آخرت می‌ترسد و به رحمت پروردگارش امیدوار است؟! بگو: آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند یکسانند؟! تنها
خردمندان متذکّر می‌شوند!»
تهجد و
شب زنده داری، سبب قرار گرفتن انسان در زمره
صالحان:
«... مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ • يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ ... وَأُوْلَئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ؛
به خدا ایمان می‌آورند ... و آنها از صالحانند.»
تهجد و
شب زنده داری سبب قرار گرفتن در زمره
محسنان:
«آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِينَ • كَانُوا قَلِيلًا مِّنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ؛
و آنچه پروردگارشان به آنها بخشیده دریافت می‌دارند، زیرا پیش از آن (در سرای
دنیا) از نیکوکاران بودند! آنها کمی از
شب را می‌خوابیدند.»
عبادت در
شب، مایه زدودن اشتغالات دنیایی از دل و ازدیاد صفای
قلب:
«إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْءًا وَأَقْوَمُ قِيلًا؛
مسلّماً
نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است!»
«ناشئة اللیل» بنابر روایتی که از صادقین علیهماالسلام نقل شده به معنای قیام در پایان
شب تا خواندن
نماز شب است. از مجموع «اشد وطئا و اقوم قیلا» غایت انقطاع از اشتغال دنیایی و هر آنچه باعث پریشانی قلب و پرداختن به غیر خدا می‌گردد اراده شده است. در روایتی
امام صادق علیه‌السلام آن را برخاستن انسان از بستر
استراحت و فقط خدا را در دل داشتن معنا نموده‌اند.
تهجد و
شب زنده داری، عاملی برای نیل پیامبر صلیاللهعلیهوآله به مقام ارجمند
شفاعت:
۱. «وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ ... عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا؛
و پاسی از
شب را (از خواب برخیز، و) ... این یک وظیفه اضافی برای توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقامی در خور
ستایش برانگیزد!» منظور از «مقام محمود» مقام شفاعت است.
۲. «... وَمِنْ آنَاء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ ... لَعَلَّكَ تَرْضَى؛
... و در ساعاتى از
شب پرورردگارت را تسبيح گوى ...؛ باشد كه ازالطاف‌الهى خشنود شوى.» راضی شدن پیامبر صلیاللهعلیهوآله، به شفاعت تفسیر شده است.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۳۰۶، برگرفته از مقاله «آثار تهجد».
