یُخْرِبُونَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یُخْرِبُونَ:
(یُخْرِبُونَ بُیُوتَهُمْ بِاَیْدِیهِمْ وَ اَیْدِی اَلْمُؤْمِنِینَ.)یُخْرِبُونَ: از مادّۀ «خرب» (بر وزن ادب) و «خراب» (بر وزن سراب) گرفته شده و به معنی «ویران شدن و خراب شدن» است.
آیۀ مورد بحث دربارۀ تخریب و ویران شدن خانه‌های مستحکم
یهود «
بنی نضیر» در سرزمین
مدینه است و آن هنگامی بود که
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دستور داد
مسلمانان برای جنگ با این قوم پیمان‌شکن حرکت کنند، آنها چنان مغرور و از خود راضی بودند که تکیه‌گاهشان دژهای نیرومند و ظاهریشان بود، زیرا یهود بنی نضیر در مدینه از امکانات وسیع و تجهیزات فراوانی بهره‌مند بودند، به گونه‌ای که نه خودشان باور می‌کردند به این آسانی مغلوب شوند و نه دیگران، ولی از آنجا که
خدا می‌خواست روشن سازد که هیچ‌چیز در برابر قدرت او مقاومت ندارد، حتی بدون آن‌که جنگی رخ دهد آنها را از آن سرزمین بیرون راند.
به موردی از کاربرد یُخْرِبُونَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِن دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنتُمْ أَن يَخْرُجُوا وَ ظَنُّوا أَنَّهُم مَّانِعَتُهُمْ حُصُونُهُم مِّنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا وَ قَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُم بِأَيْدِيهِمْ وَ أَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ.) (او كسى است كه كافران
اهل کتاب را در نخستين برخورد با مسلمانان از خانه‌هايشان بيرون راند. گمان نمى‌كرديد آنان بيرون روند، و خودشان نيز گمان مى‌كردند كه دژهاى محكمشان آنها را از
عذاب الهی مانع مى‌شود؛ امّا خداوند از آن جا كه گمان نمى‌كردند به سراغشان آمد و در دلهاي‌شان ترس و وحشت افكند، به گونه‌اى كه خانه‌هاى خود را با دست خويش و با دست مؤمنان ويران مى‌كردند؛ پس عبرت بگيريد اى صاحبان بصيرت!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ)، خانه‌هايشان را به دست خود ويران مى‌كردند كه به دست مسلمانان نيفتد. و اين از قوت سيطره‌اى بود كه خداى تعالى بر آنان داشت، براى اينكه خانمانشان را به دست خود آنان و به دست
مؤمنان ويران كرد. و اينكه فرمود: و به دست مؤمنان بدين جهت است كه خدا به مؤمنان دستور داده، و آنان را به امتثال دستور و به كرسى نشاندن اراده‌اش موفق فرموده بود.
(فَاعْتَبِرُوا) پس پند بگيريد اى صاحبان بصيرت، چون مى‌بينيد كه خداى تعالى
یهودیان را به خاطر دشمنيشان با خدا و
رسول چگونه در بدر كرد.
آیۀ مورد بحث دربارۀ تخریب و ویران شدن خانه‌های مستحکم یهود «
بنی نضیر» در سرزمین
مدینه است و آن هنگامی بود که
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دستور داد مسلمانان برای جنگ با این قوم پیمان‌شکن حرکت کنند، آنها چنان مغرور و از خود راضی بودند که تکیه‌گاهشان دژهای نیرومند و ظاهریشان بود، زیرا یهود بنی نضیر در مدینه از امکانات وسیع و تجهیزات فراوانی بهره‌مند بودند، به گونه‌ای که نه خودشان باور می‌کردند به این آسانی مغلوب شوند و نه دیگران، ولی از آنجا که خدا می‌خواست روشن سازد که هیچ‌چیز در برابر قدرت او مقاومت ندارد، حتی بدون آن‌که جنگی رخ دهد آنها را از آن سرزمین بیرون راند! لذا در آیۀ مورد بحث می‌خوانیم:
(یُخْرِبُونَ بُیُوتَهُمْ بِاَیْدِیهِمْ وَ اَیْدِی اَلْمُؤْمِنِینَ.) «او کسی است که کافران
اهل کتاب را در اولین برخورد (با مسلمانان) از خانه‌هایشان بیرون راند، گمان نمی‌کردید آنها خارج شوند و خودشان نیز گمان می‌کردند که دژهای محکمشان آنها را از عذاب الهی مانع می‌شود، اما خداوند از آنجا که گمان نمی‌کردند به سراغشان آمد و در قلب آنها ترس و وحشت افکند، به گونه‌ای که خانه‌های خود را با دست خویش و با دست مؤمنان ویران می‌کردند...»
آری خدا این لشکر نامرئی، یعنی لشکر ترس را که در بسیاری از جنگ‌ها به یاری مؤمنان می‌فرستاد بر قلب آنها چیره کرد و مجال هرگونه حرکت و مقابله را از آنها گرفت، آنها خود را برای مقابله با لشکر برون آماده کرده بودند، بی‌خبر ازآن‌که خداوند لشکری از درون به سراغشان می‌فرستد و چنان آنها را در تنگنا قرار می‌دهد که خودشان با دشمن برای تخریب خانه‌هایشان همکاری کنند! جالب این که مسلمانان از بیرون، دژهای آنها را ویران می‌کردند که به داخل آن راه یابند و یهود از درون ویران می‌کردند تا به صورت سالم به دست مسلمانان نیفتند و نتیجۀ این همکاری ویران شدن استحکامات آنها بود! در مورد این آیه تفسیرهای دیگری نیز گفته شده، از جمله این که: یهود از داخل، دیوارۀ دژها را ویران می‌کردند تا فرار کنند و مسلمانان از بیرون تا به آنها دست یابند (ولی این احتمال بعید است).
و نیز گفته شده که این آیه معنی کنائی دارد مثل این که می‌گوییم فلان کس خانه و زندگیش را با دست خودش ویران کرد، یعنی براثر نادانیها و لجاجت‌ها سبب بر باد دادن زندگی خود شد. یا این که منظور یهود از تخریب بعضی از خانه‌ها این بود که دهانۀ کوچه‌های داخل قلعه را ببندند تا مانع پیشروی مسلمانان شوند و در آینده نیز نتوانند در آن سکنا گزینند.
یا این که قسمتی از خانه‌های داخل دژ را خراب کردند تا در صورت کشیده شدن میدان نبرد به داخل دژ، جای کافی برای جنگیدن داشته باشند. یا این که در بنای بعضی از خانه‌ها مصالح گران‌قیمتی وجود داشت آنها را تخریب کردند تا آنچه قابل حمل بود ببرند، ولی تفسیر اول از همه مناسب‌تر است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یُخْرِبُونَ»، ج۱، ص۶۶۸.
