یحیی بن اکثم (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یحیی بن اکثم (
۱۵۹-
۲۴۲ق)،
ادیب،
فقیه و سیاستمداری چیره‌دست
قرن سوم هجری قمری بود.
وی در مناظره‌ای با
امام جواد (علیه‌السّلام) شکست خورد و نتوانست پاسخ امام را بدهد. یحیی بن اکثم در شهرهای مختلفی عهده‌دار مسئولیت
قضاء بود.
ابومحمد یحیی بن اکثم بن محمد بن قطن بن سمعان تمیمی مروزی اُسیدی، از مردمان
مرو و از فرزندان اکثم بن صیفی، از حکمای مشهور عرب است. به تاریخ دقیق ولادت وی در منابع تصریح نشده، اما با توجه به گفته
ابن خلکان که وی به هنگام مرگ در سال ۲۴۲ق ۸۳ سال داشت، می‌توان ولادت وی را در ۱۵۹ق دانست.
اساتیدش را چون
فضل بن موسی،
عبدالله بن ادریس و
وکیع بن جراح، و راویان از او را افرادی همانند
محمد بن اسماعیل بخاری،
ابوحاتم رازی و
اسماعیل بن اسحاق قاضی گفته‌اند.
یحیی شخصیتی ادیب، فقیه و سیاستمداری چیره دست معرفی شده که وزیران دربار بدون
رای و
مشورت او به هیچ کاری دست نمی‌زدند و تصمیمی اتخاذ نمی‌کردند.
گفته‌اند که در شهرهای مختلفی چون
بغداد،
بصره،
کوفه و
سامرا عهده دار مسئولیت قضاء بود.
شیخ مفید داستان
مناظره وی با امام جواد (علیه‌السّلام) را نقل کرده که حاکی از آن است که یحیی در مناظره با آن حضرت شکست خورد و نتوانست پاسخ امام را بدهد، ولی آنچه پرسید امام جواب داد.
.
یحیی بن اکثم در عصر
متوکل (خلافت
۲۳۲-
۲۴۷ق) نیز امر
قضاوت را به عهده گرفت، اما با
خشم خلیفه از این منصب عزل گردید و اموالش مصادره شد. او پس از این برخورد از
عراق رهسپار
مکه شد و در آنجا رحل اقامت گزید، لیکن با اطلاع از تغییر موضع متوکل نسبت به خود، آهنگ مراجعت کرد و در
ربذه درگذشت و مدفون گردید. سال وفات او بنا بر اکثر اقوال ۲۴۲ق و به قول بعضی ۲۴۳ق گفته شده است.
کتاب التنبیه و ایجاب التمسّک باحکام القرآن از تالیفات یحیی بن اکثم به شمار آمده است.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی تمیمی»، ج۱، ص۸۳۸-۸۳۹.
