کلمه علیا در توقیفیت اسماء (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«
کلمه علیا در توقیفیت اسماء»،
اثر استاد
حسن زاده آملی ،
به زبان فارسی و در موضوع توقیفی بودن اسمای خدای تعالی است.
کتاب، دارای یک قدمه و هشت باب است.
مسئله توقیفیت اسماء، مسئلهای است که هم در
تفسیر و
کلام از آن بحث میشود و هم در
حکمت و
عرفان ، ولی بین بحث
کلامی و تفسیری و بحث حکمی و عرفانی آن، از جهاتی فرق است، زیرا اولا: مراد از اسما در
کلام و تفسیر، اسماء الله ملفوظی یا مکتوبی است، ولی در حکمت و عرفان، مراد از آنها،
اسماء الله تکوینی است و ثانیا: مراد از توقیفیت در
کلام و تفسیر، توقف داشتن تسمیه
حق تعالی
به اسمی از اسمای کمالی، بر
اذن شارع است، ولی در عرفان و حکمت، مراد از آن، اختصاص داشتن هر اسمی از اسماء الله تکوینی،
به موطن خاص خود است و ثالثا: بحث یاد شده در تفسیر و
کلام، بیشتر جنبه فقهی دارد تا اعتقادی، بر خلاف بحث حکمی و عرفانی آن، که فقط جنبه نظری و معرفتی دارد، نه چیز دیگر.
باری حضرت استاد حسن زاده آملی، در رساله «
کلمه علیا در توقیفیت اسماء» که اولین
اثر مستقل در موضوع یاد شده است، کلیه مطالب فوق الذکر را با نظم و ترتیب خاصی، طی هشت باب بررسی کرده و بدین طریق، مجموعهای نفیس را در باره مباحث مربوط
به توقیفیت اسما، از جنبههای مختلف، خصوصا عرفانی و
کلامی،
به اهل
فضل و دانش اهدا نموده است.
حضرت استاد، خود، در مقدمه رساله مذکور، چنین آورده است:
«این رساله،
به عدد درهای
بهشت ، در هشت باب، از توقیفیت اسمای الهی، سخن میگوید. آن را در
تابستان هزار و سی صد و پنجاه و سه هجری شمسی، در آمل که با جمعی پریشان حلقه ذکر و جلسه
انس و محفل درس و معقل قدس داشته بود، روزانه تصنیف و شبانه
تدریس میکرد و اینک که
زمستان هزار و سی صد و شصت و نه هجری شمسی است،
به شیوهای که در پیش روی خواننده گرامی است، تنظیم و کراسهای
به عنوان یادنامه جاوید،
به حضور والای
شهید سعید
فاضل بسیار گران قدر
رشید ،
سید حسن شاه چراغی دامغانی ، رحمةاللهعلیه ، تقدیم میدارد. امید است که مورد پسند ارباب بینش و اصحاب دانش واقع افتد و نگارنده را اثری پایدار،
به یادگار بماند».
همان گونه که مذکور افتاد، رساله یاد شده، در هشت باب، تنظیم گردیده است که ذیلا،
به عناوین آنها اشاره میشود:
باب اول: در
تقریر محل
نزاع ، در توقیفیت اسماء الله تعالی شانه.
باب دوم: در بیان اسما و صفات وجودی و سلبی و اسمای ذات و اسمای صفات و اسمای افعال.
باب سوم: در
علت توقیفی بودن اسما، در نزد اکثری اهل
شرع ،
به خصوص
متکلمان.
باب چهارم: در نقل برخی از
آیات قرآنی، در توقیفیت اسماء الله تعالی و نقل بعضی از اقوال مفسران.
باب پنجم: در بیان عدد اسماء الله و عظمت اسمائه.
باب ششم: در توقیفیت اسما نزد عارفان و حکیمان.
باب هفتم: در بیان اختصاص اطلاق
سمیع و
بصیر در میان قوای ظاهری پنج گانه، بر باری تعالی.
باب هشتم: در
اطلاق اسمای الهی با مراعات ادب مع الله عز اسمه.
این رساله، در
سال ۱۳۷۱، توسط انتشارات
دفتر تبلیغات اسلامی ،
به طبع رسیده است.
نرم افزار مجموعه آثار علامه حسنزاده آملی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.