پولس در تفاسیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نام پولس در
قرآن نیامده است؛ اما شماری از مفسران او را از رسولان سه گانه‌ای پنداشته‌اند که بنا به گزارش قرآن از سوی اصحاب القریه تکذیب شدند: «واضرِب لَهُم مَثَلاً اَصحـبَ القَریَةِ اِذ جاءَهَا المُرسَلون اِذ اَرسَلنا اِلَیهِمُ اثنَینِ فَکَذَّبوهُما فَعَزَّزنا بِثالِث فَقالوا اِنّا اِلَیکُم مُرسَلون».
اینکه رسولان سه گانه پیامبران الهی بودند یا فرستادگان عیسی علیه‌السّلام مورد اختلاف است. شمار قابل توجهی از مفسران
شیعه و سنی
ظاهر آیات را مؤید دیدگاه نخست می‌دانند، زیرا ارسال رسولان به خداوند نسبت داده شده است و پیامبر بودن آنان را می‌رساند و درست بر همین اساس است که کافران با تصور اینکه پیامبر نمی‌تواند از سنخ بشر باشد در مقام تکذیب آنان گفتند: «ما اَنتُم اِلاّ بَشَرٌ مِثلُنا».
دیدگاه دوم که رسولان را فرستادگان عیسی علیه‌السّلام می‌داند در توجیه ظاهر آیات می‌گوید که چون عیسی علیه‌السّلام آنان را به فرمان خدا فرستاده بود، برای همین، ارسال آنها به خداوند نسبت داده شده است.
صاحبان این دیدگاه که اغلب از مفسران نخستین و افراد آشنا به منابع
اهل کتاب بوده، مراد از «القَریةَ» را همان «
انطاکیه » می‌دانند، در تعیین نام و ترتیب فرستادن رسولان یاد شده دیدگاه یکسانی ندارند؛ برخی
یوحنّا و پولس را دو رسول نخست و
شمعون را رسول سوم و بعضی پولس را سومین رسول دانسته‌اند، چنان که برخی دیگر، پولس را در شمار آن سه ندانسته‌اند.
فارغ از اختلافات و تردیدهای یاد شده، حتی براساس دیدگاه دوم نیز پولس نمی‌تواند جزو آن رسولان باشد، زیرا با ایمان وی پس از عیسی علیه‌السّلام و نقش وی در تحریف تعالیم وحیانی او سازگار نیست. به نظر می‌رسد که این دیدگاه که از سوی افرادی چون
ابن عباس ،
کعب الاحبار و وهب بن منبه گزارش شده تلاش ناموفقی است برای تطبیق آیات یاد شده بر برخی گزارش‌های کتاب مقدس، در حالی که با یکدیگر سازگار نیست.
از کتاب مقدس چنین بر می‌آید که شهر انطاکیه
شام ، از مهم‌ترین کانون‌های دینی
مسیحیت بوده است که مبلغان، از جمله پولس از آنجا روانه سفرهای تبلیغی می‌شده‌اند؛
همچنین در این شهر است که
روح القدس ، برنابا و پولس را برای امر مهم تبلیغ برمی گزیند.
آن دو در یکی از سفرها و به همراه یوحنا به شهر انطاکیه پیسیّدیه می‌رسند؛ اما هیچ گزارشی از نزول
عذاب الهی بر مردمان آن وجود ندارد،
در حالی که قرآن از عذاب «اَصحابُ القَریَة» گزارش می‌کند.
نکته دیگر، که از کتاب مقدس برمی آید آن است که یوحنا از آغاز به همراه آن دو بوده است؛
نه آنکه پس از تکذیب و زندانی شدن به آنها بپیوندد، در حالی که قرآن ارسال رسول سوم را پس از تکذیب دو رسول اول می‌داند.
و اساساً این حوادث و سفرها پس از عیسی علیه‌السّلام بوده است
و گزارشی مانند آنچه که قرآن درباره اصحاب القریه آورده، در کتاب مقدس وجود ندارد. برخی نیز در ردّ دیدگاه دوم گفته‌اند که داستان فرستادگان عیسی علیه‌السّلام پس از نزول تورات بوده و خداوند پس از آن، هیچ قومی را با عذاب هلاک نساخته، بلکه مؤمنان را مامور قتال با مشرکان می‌کرده است، در حالی که خداوند از عذاب اهل قریه، در پی تکذیب آن سه رسول یاد می‌کند،
بنابراین آنان نمی‌توانند مصداق رسولان سه گانه باشند و «القَریَة» انطاکیه‌ای غیر از انطاکیه مشهور یا اساساً شهر دیگری است.
نقش پولس در تحریف آیین
مسیح علیه‌السّلام در ذیل آیه «و قالَتِ الیَهودُ عُزَیرٌ
ابنُ اللّهِ و قالَتِ النَّصـرَی
المَسیحُ ابنُ اللّهِ...»
نیز در قالب داستانی افسانه مانند از سوی برخی مفسران یاد شده است. براساس این داستان، وی در پی
جنگ یهود و
نصارا و با هدف گمراهی دینی
مسیحیان، در ظاهر به آیین عیسی علیه‌السّلام ایمان آورده و پس از مدتی ایده‌های
تثلیث ، فرزند خدا بودن عیسی علیه‌السّلام و الوهیت او را مطرح می‌سازد. در این گزارش، وی سرانجام
خودکشی می‌کند و
مسیحیت پس از وی چند فرقه می‌شود.
این داستان که ایمان آوردن پولس را ۸۱ سال پس از عروج عیسی علیه‌السّلام ذکر می‌کند با گزارش کتاب مقدس درباره زمان ایمان و نیز کشته شدن او سازگار نیست
و در واقع می‌توان آن را بازتابی از گزارش‌های مربوط به نقش وی در تحریف آموزه‌های
مسیح دانست که در قالب داستان در آمده است، افزون بر آن، این داستان در منابع تفسیری هم مورد توجه چندانی قرار نگرفته و علاوه بر ابوالفتوح
ذیل آیه ۳۰
توبه تنها قرطبی در ذیل آیه ۱۷۱
نساء آن را به عنوان قولی ضعیف آورده است.
در ذیل آیه ۱۴
صفّ نیز قولی نقل شده که مراد از «الذین آمنوا» در تعبیر «فَاَیَّدنَا الَّذینَ ءامَنوا عَلی عَدُوِّهِم فَاَصبَحوا ظـهِرین...»
رسولان عیسی علیه‌السّلام از جمله پولس است که به همراه
فطرس برای تبلیغ به روم فرستاده شد؛ اما چنان که قرطبی نیز گفته
این قول ضعیف است، زیرا اولاً ظاهر آیه با توجه به بخش‌های آغازین آن، تایید مؤمنان
بنی اسرائیل در برابر کافران آن قوم و نه دیگر کافران را می‌رساند. ثانیاً در کتاب اعمال رسولان از همراهی فطرس با پولس در سفر رم یادی نشده است.
نام پولس در
احادیث اسلامی نیز آمده است؛ در برخی احادیث از وی به عنوان گمراه کننده قوم نصارا و در کنار افرادی چون
قابیل ،
نمرود ،
فرعون و یهود (گمراه کننده قوم یهود) یاد شده است که در قسمتی از
جهنم به نام «
سَقَر » معذب خواهد شد و در برخی دیگر از روایات از شیاطینی که پس از انبیا مردم را گمراه ساخته‌اند یاد شده و پولس شیطانی خوانده شده است که پس از عیسی علیه‌السّلام مردم را به بیراهه کشاند.
انجیل برنابا؛ بحارالانوار؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ تاریخ تمدن؛ تاریخ جامع ادیان؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ تفسیر القرآن العظیم،
ابن کثیر؛ تفسیر نورالثقلین؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجواهرالحسان فی تفسیر القرآن، ثعالبی؛ دائرة المعارف بستانی؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض الجنان و روح الجنان؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ قاموس کتاب مقدس؛ کتاب مقدس؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مروج الذهب و معادن الجوهر؛ معالم التنزیل فی التفسیر و التاویل، بغوی؛ معجم الایمان
المسیحی؛ مقارنة الادیان المسیحیة والیهودیه؛ المیزان فی تفسیر القرآن.
دانشنامه موضوعی قرآن کریم، برگرفته از مقاله «پولس».
