پل‌سفید
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پُلْ‌سِفید، مرکز
شهرستان سوادکوه در
استان مازندران می‌باشد.
این شهر در °۵۳ و´۳طول شرقی و °۳۶و´۷ عرض شمالی، در ارتفاع ۵۵۰متری از سطح
دریا در دامنه‌های شمالی رشته کوه‌های البرز مرکزی و در ناحیه‌ای نیمه جنگلی واقع شده است.
پیرامون این شهر را کوه‌های سامان‌سی، سیتک، الوات، غلِ غِلوک، گَتو و لالتا دربرگرفته، از این رو شهر به صورت طولی و در امتداد جاده‌ای که از میان آن می‌گذرد، رشد کرده است.
رودخانه تالار که از کوه‌های جنوبی شهرستان
سوادکوه سرچشمه می‌گیرد، از میان این شهر می‌گذرد.
آب‌وهوای پل‌سفید معتدل و نیمه مرطوب است. بیشترین دمای آن در تابستان‌ها °۳۴ سانتی‌گراد، و کمترین آن در زمستان‌ها °۱۰- سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانه آن حدود ۵۵۰ میلی‌متر است
در پیرامون پل‌سفید کشاورزی و دام‌داری رونق دارد. آب کشاورزی این شهر از رودخانه تالار، و آب آشامیدنی آن از چشمه‌های لوله‌کشی شده تأمین می‌شود.
وجود مراتع سرسبز باعث شکوفایی دام‌داری در این شهر شده است، چنان‌که
گوشت گوسفند و فرآورده‌های لبنی از موادی است که به جاهای دیگر فرستاده می‌شود.
زغال‌سنگ نیز از دیگر مواد صادراتی این شهر است که از معادن البرز مرکزی (که در کنار آبادی کری‌کلا در ۴ کیلومتری پل‌سفید واقع است) استخراج می‌شود
یکی از مهم‌ترین عوامل در توسعه پل‌سفید، قرارگرفتن این شهر در کنار راه‌های ارتباطی است. پل‌سفید بر سرراه
فیروزکوه که
تهران را به
مازندران متصل می‌سازد، و همچنین در مسیر راه‌آهن تهران ـ شمال واقع است
در این بخش به پیشینه تاریخی پل‌سفید اشاره می‌شود.
در بیست و پنجمین
سال سلطنت شاه‌عباس اول (۱۰۲۱ق/۱۶۱۲م)، جاده شاهی که
اصفهان را ییلاق فرح‌آباد در مازندران متصل می‌ساخت، کشیده شد و پلی در مسیر این جاده بر روی رودخانه تالار احداث گردید.
این پل به سبب رنگ سفید آن، به پل سفید معروف شد، اما به درستی معلوم نیست که آبادی پل‌سفید پس از احداث این پل پدید آمده، یا پیش از آن در محل امروزی بوده است.
از منابع تاریخی و جغرافیایی
دوران صفویه تا اواسط
دوره قاجار، آگاهی روشنی از وجود زیست‌گاهی در کنار این پل به دست نمی‌آید.
در گزارش استرابادی از سوءقصد به
نادرشاه افشار در ۱۱۵۴ق/۱۷۴۱م، در حوالی پل‌سفید،
اشاره‌ای به آبادی‌ای در کنار این پل دیده نمی‌شود.
رضاقلی‌خان هدایت در ۱۲۶۸ق/۱۸۵۲م هنگامی که به سفارت خوارزم می‌رفته، از پل‌سفید گذر کرده است؛ وی از آن به عنوان «پلی محکم، بلند و وسیع» یاد می‌کند که بر رودخانه تالار بسته شده است.
اما از گزارش‌های او نیز نمی‌توان به وجود آبادی‌ای در کنار پل‌سفید پی برد، زیرا وی و همراهانش پس از عبور از پل‌سفید، شب را در بقعه امام‌زاده ابوطالب واقع در نزدیکی این پل گذراندند.
ناصرالدین‌شاه قاجار که در
سفر به مازندران (۱۲۸۲ق/۱۸۶۵م) از پل‌سفید عبور کرده بود، از آن به عنوان یکی از منازل جاده شاه‌عباسی یاد می‌کند. بنابر مشاهدات وی این پل «سه، چهار دهانه» داشته است.
اگر بتوان به گفته ناصرالدین شاه اعتماد کرد، این پل می‌بایست پس از این تاریخ مرمت شده باشد، زیرا رابینو که در حدود سال ۱۳۲۷ق/۱۹۰۹م پل را دیده، آن را با دو دهانه وصف کرده است.
افضل‌الملک، از مورخان دوره قاجار در شرح سفر خود به مازندران در ۱۳۳۱ق، از پل سفید و قهوه‌خانه‌ای در کنار آن یاد کرده است.
در اوایل سلطنت
رضاشاه پهلوی این پل توسط «اداره طرق» مرمت شد و به شکل امروزی آن درآمد. امروزه این پل با ۲۵متر درازا، ۵/۴متر پهنا دو دهانه متفاوت دارد. رضاشاه در ۱۳۰۵ش در سفر مازندران از این پل دیدن کرده، و در سفرنامه خود از آن به عنوان یکی از پل‌های مهم راه تهران به مازندران یاد کرده است.
با احداث راه‌آهن شمال ـ جنوب که ساخت آن در ۱۳۰۷ش آغاز شد و در ۱۳۱۵ش به اتمام رسید، پل‌سفید به یکی از ایستگاه‌ها و تعمیرگاه‌های قابل توجه راه‌آهن سراسری ایران بدل گشت.
احداث ایستگاه راه‌آهن در پل‌سفید باعث جذب و افزایش جمعیت در این آبادی شد. پل‌سفید در ۱۳۲۹ش روستایی از دهستان راستوپی از بخش
سوادکوه به شمار می‌رفته، و جمعیت آن حدود دو هزارتن بوده است که شمار قابل توجهی از این جمعیت را خانواده‌های کارگران و کارمندان راه‌آهن تشکیل می‌داده‌اند.
بنابر سرشماری ۱۳۵۵ش جمعیت شهر پل‌سفید به ۸۳۹‘۳ تن افزایش یافت .
با تشکیل شهرستان
سوادکوه به مرکزیت پل‌سفید، سازمان‌ها و ادارات دولتی در این شهر دایر شد و جمعیت آن در ۱۳۶۵ش به ۴۲۳‘۶ تن
و در آبان ۱۳۷۵ به ۶۳۳‘۷ تن رسید.
(۱) استرابادی، محمدمهدی، جهانگشای نادری، به کوشش عبدالله انوار، تهران، ۱۳۴۱ش.
(۲) اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، تهران، ۱۳۵۰ش.
(۳) اعتمادالسلطنه، محمدحسن، التدوین فی احوال جبال شروین (تاریخ
سوادکوه مازندران)، به کوشش مصطفیٰ احمدزاده، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۴) افضل‌الملک، غلامحسین، سفر مازندران و وقایع مشروطه (رکن الاسفار)، به کوشش حسین صمدی، قائم‌شهر، ۱۳۷۳ش.
(۵) پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، مشهد، ۱۳۶۷ش.
(۶) جعفری، عباس، دائرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۷) رابینو، ی ل، سفرنامه مازندران و استراباد، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، ۱۳۴۳ش.
(۸) رزم‌آرا، علی، جغرافیای نظامی ایران (گیلان و مازندران)، تهران، ۱۳۲۰ش.
(۹) رضاشاه پهلوی، سفرنامه مازندران، ۱۳۵۵ش.
(۱۰) ستوده، منوچهر، از آستارا تا استارباد، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۱۱) سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۶۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان
سوادکوه، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۶۷ش.
(۱۲) سرشماری عمومی نفوس و مسکن۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، شهرستان
سوادکوه، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۶۷ش.
(۱۳) سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نقشه آبادی‌ها، استان مازندران، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۱۴) شایان، عباس، مازندران، تهران، ۱۳۶۴ش.
(۱۵) فرهنگ آبادی‌های کشور، استان مازندران، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۶۱ش.
(۱۶) فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور (ساری)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۰ش، ج۲۸.
(۱۷) فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، استان دوم، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۲۹ش.
(۱۸) محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، ۱۳۵۷ش.
(۱۹) هدایت، رضاقلی، سفارت‌نامه خوارزم، به کوشش علی حصوری، تهران، ۱۳۵۶ش.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پل‌سفید»، شماره۵۵۳۹.
