پریلپ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پِریلِپ (به ترکی: پرلپه)، شهر و استانی در جمهوری
مقدونیه می‌باشد.
استان پریلپ با ۸۲۴‘۱ کم ۲ مساحت و ۴۶۴‘۹۴ تن
جمعیت (۱۳۸۳ش/۲۰۰۵م) در نواحی مرکزی مقدونیه واقع است و مرکز آن شهر تاریخی پریلپ است.
شهر پریلپ در°۴۱و´۲۰ عرض شمالی و°۲۱و´۳۳ طول شرقی در شمال دشت حاصل‌خیز پلاگونیا در دامنه‌های رشته کوه بابونا واقع است.
این شهر نام خود را از
قلعه‌ای کوهستانی به همین نام، به معنی «مستقر برکوه»، گرفته است.
پریلپ با ۸۱۵‘۷۳ تن جمعیت (۱۳۸۳ش/۲۰۰۵م) سومین شهر بزرگ مقدونیه است
و از مراکز بازرگانی و کشاورزی این
کشور به شمار می‌رود.
تولید
تنباکو و صنایع جانبی آن عمده‌ترین فعالیت اقتصادی در این شهر است و محصول تنباکوی آن یکی از بهترین انواع تنباکو به شمار می‌رود و بسیاری از کارخانه‌های سیگارسازی
جهان در تولید محصولات خود از آن استفاده می‌کنند. نساجی و
شراب‌سازی از دیگر صنایع پریلپ است.
یافته‌های باستان‌شناسی، دیرینگی منطقه پریلپ را به سده‌های پایانی پیش از میلاد می‌رساند. همچنین این یافته‌ها حکایت از چیرگی رومیان و سپس بیزانسی‌ها بر این منطقه دارد. با این وجود، برای نخستین‌بار از این شهر در فرامین باسیلیوس دوم، امپراتور بیزانس در ۴۰۵ق/۱۰۱۴م یاد شده است.
پریلپ تا اوایل
سده ۷ق/۱۳م، در قلمرو امپراتوری بیزانس باقی بود و پس از آن بر قلمرو پادشاهی دوم بلغار افزوده شد. سپس در قلمرو ووکاشین که در ۷۶۷ق/۱۳۶۶م در پریلپ برتخت نشست و خود را
شاه خوانده بود، درآمد.
اما دیری نپایید که ووکاشین در ۱۳۷۱م در جنگی که بر ضد عثمانی‌ها ترتیب داده بود، شکست خورد و به هنگام
فرار کشته شد و پس از او پسرش مارکو کرالیه‌ویچ برجای او نشست. او پریلپ را مرکز
حکومت خود قرار داد و
قلعه آن را بازسازی کرد که از آن پس به نام مارکووی کولی (
قلعه مارکو)
خوانده شد.
در ۷۸۴ق/۱۳۸۲م، به روزگار
سلطان مراد اول (حکومت ۷۶۱-۷۹۲ق)، پریلپ توسط
تیمورتاش پاشا به
تصرف عثمانیان درآمد
و مارکو تا ۷۹۷ق/۱۳۹۵م به عنوان پادشاه تحت‌الحمایه عثمانیان بر منطقه پریلپ حکومت کرد.
در دوره
سلطان محمدفاتح (حکومت ۸۵۵-۸۶۶ق) گروه‌های بزرگی از ترکان
مسلمان که بیش‌تر صنعت‌گر بودند، در دو کیلومتری پایین‌تر از شهر قدیمی، اسکان داده شدند. قدیمی‌ترین
مسجد شهر که بنا بر کتیبه سردر آن در ۸۸۱ق ساخته شده است، به همین دوره باز می‌گردد.
اولیا چلبی که در سده ۱۱ق/۱۷م از این شهر دیدار کرده، آن را شهری میانه‌حال با
قلعه‌ای استوار، ۱۰ محله و هزار خانه کاه‌گلی با باغچه‌های بزرگ وصف کرده است. بنا به گزارش او، هریک از محله‌های شهر دارای مسجدی بوده است که از میان آن‌ها مسجد آلای‌بیک در بازار و نیز مسجد ارسلان‌پاشا از همه معروف‌تر بوده‌اند.
افزون بر آن، شهر دارای مدرسه، تکیه، مکتب، خان (کاروان‌سرا) و حمامی بزرگ و نیز ۲۰۰باب دکان بوده است و اهالی شهر بیش‌تر به کار ساخت اسباب‌بازی و چاقو اشتغال داشته‌اند و به سبب وجود شکارگاه‌های خوب در کوه‌های مجاور شهر، مردم آن به
شکار علاقه بسیاری داشته‌اند.
بنابر روایت اولیا چلبی در روزگار او بیش‌تر ساکنان پریلپ را صرب‌ها و بلغار‌ها تشکیل می‌دادند و بسیاری از آن‌ها به زبان بلغاری گفت‌وگو می‌کردند.
در سده‌های بعد با مهاجرت
ترکان به این شهر، بافت جمعیتی شهر کاملاً دگرگون شد.
بنا به گزارش سامی در اواخر سده ۱۳ق/۱۹م بیش‌تر جمعیت ۳۷۸‘۱۸ تنی پریلپ را
مسلمانان ترکی‌زبان تشکیل می‌داده‌اند.
توصیفات سامی از این شهر که به روزگار او دارای ۱۰ مسجد، ۳ تکیه، ۵ مدرسه علوم دینی، دو حمام، یک مدرسه متوسطه (رشدیه)، یک مدرسه ابتدایی، ۷ مدرسه اسلامی، ۶ مدرسه ابتدایی برای
مسیحیان، دو
کلیسا و بازار مکاره‌ای پررونق بوده است،
نشان از آبادانی پریلپ در اواخر دوره حضور ترکان بر آن‌جا دارد.
پریلپ در ۱۳۳۰ق/۱۹۱۲م به هنگام نخستین
جنگ بالکان به تصرف صرب‌ها درآمد
و از آن جزئی از صربستان شد و پس از
جنگ جهانی اول با شکل‌گیری پادشاهی یوگسلاوی در شمار شهرهای آن کشور درآمد.
پس از
جنگ جهانی دوم و تأسیس جمهوری فدرال یوگسلاوی در قلمرو جمهوری مقدونیه از جمهوری‌های شش‌گانه فدارسیون یوگسلاوی به شمار آمد.
و در ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲م با فروپاشی فدراسیون یوگسلاوی و استقلال جمهوری مقدونیه این شهر در زمره شهرهای این کشور نوبنیان قرار گرفت.
از آثار دیدنی برجای مانده در این شهر می‌توان به بقایای
قلعه سنگی مارکووی کولی، صومعه‌هایی از روزگار بیزانسی‌ها، مسجد قدیمی شهر، برج ساعت در بازار آن و دیوار کاروان‌سرای شهر که از آثار دوره عثمانیان به‌شمار می‌رود، یاد کرد.
(۱) اطلس راهنمای کشورهای جهان، دفتر چهارم کشورهای اروپا، سازمان جغرافیایی وزرات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۲) افشار مسعود، مقدونیه، تهران، ۱۳۷۷ش.
(۳) اولیا چلبی، سیاحت‌نامه، به کوشش احمد جودت، استانبول، ۱۳۱۵ق.
(۴) حاجی‌خلیفه، تقویم التواریخ (ترجمه)، به کوشش هاشم محدث، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۵) سامی شمس‌الدین، قاموس الاعلام، استانبول، ۱۴۰۶ق.
(۶) Britannica Atlas، Chicago، ۱۹۹۶.
(۷) The Columbia Encyclopedia، ۲۰۰۱.
(۸) EI ۲.
(۹) Prilep، Economic Chamber of Macednia، wwwmchamberorgmk/www۱/prilephtm.
(۱۰) prilep، Macedonia، faq Macedoniaorg/travel/cities/ prilephtml.
(۱۱) UzunçarŞılı İ H، Osmanlı tarihi، Ankara، ۱۹۷۲.
(۱۲) The World Gazetteer، wwwworld-gazetteercom.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پِریلِپ»، شماره۵۵۱۹.
