پرت سعید
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پُرْتْ سَعید، یا بورسعید، استان (محافظه) و شهری بندری در کرانۀ دریای مدیترانه، در شمال شرقی
مصر واقع در دهانۀ کانال سوئز می‌باشد.
بندر پرت سعید واقع در °۳۱ و´۱۵ عرض شمالی و °۳۲ و´۱۷ طول شرقی، با ۴۶۹هزار تن
جمعیت (۱۳۷۷ش/۱۹۹۸م) بزرگ‌ترین بندر
مصر پس از اسکندریه به‌شمار می‌آید.
این شهر مرکز استانی به همین نام با ۷۰۰‘۵۲۹ تن جمعیت (۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م) است.
بندر پرت سعید از مراکز بازرگانی و ماهی‌گیری مصر به شمار می‌رود و دارای کارخانه‌های ساخت و تهیۀ مواد شیمیایی، غذایی و سیگار سازی است.
برنج و
پنبه عمده‌ترین اقلام صادراتی از مبدأ این بندر است. پرت‌سعید در ۱۳۵۳ش/۱۹۷۴م به منطقۀ آزاد صنعتی بدل شد.
بندرپرت سعید شهری نوبنیاد است. در نیمۀ دوم سدۀ ۱۹م فردینان دولسپس۳، مهندس فرانسوی طرحی برای آبراهۀ سوئز تدارک دید که دریای مدیترانه را به
دریای سرخ مرتبط می‌ساخت. دیری نپایید که در ۲۵ آوریل۱۸۵۹ کار حفر آبراهه با سرمایۀ مشترک مصر و فرانسه آغاز گشت.
دولسپس برای اسکان افرادی که در این طرح اشتغال داشتند، محلی را در ساحل دریای مدیترانه در نظر گرفت که به نام خدیو مصر، سعیدپاشا (د۱۸۶۳م)، پرت سعید خوانده شد.
علت انتخاب این محل به رغم نداشتن آب شیرین و سایر امکانات جاذب
جمعیت، ژرفای مناسب
آب آن‌جا بود که با طرح پیش‌بینی شده برای ساخت آبراهه مطابقت بیشتری داشت.
رفته رفته در ۱۲۷۸ق/۱۸۶۱م پرت سعید به صورت روستایی درآمد که دو هزار سکنه را در خود جای داده بود. افزون بر اسکله و تأسیسات بندری، نیروگاه برق نیز به سرعت توسعه یافت، چندان که شمار جمعیت آن از ۱۰هزار نفر که در میان آنان شماری از اتباع کشورهای خارجی به چشم می‌خوردند، فراتر رفت.
در ۱۸۹۵م آب شیرین از بندر اسماعیلیه به پرت سعید آورده شد و در پی آن بندر توسعۀ بیشتری یافت.
توسعه و تجهیز تأسیسات بندری و بنای ساختمان‌های تجاری و مسکونی با الهام از هنر و معماری اروپایی، همگی نشانۀ رشد چشم‌گیر این شهر در سدۀ ۲۰م بود. دو بخش عرب‌نشین در غرب، و اروپایی‌نشین در شرق چهرۀ پرت سعید را از دیگر شهرهای مصر متمایز می‌ساخت. در این میان ناحیۀ شرقی آن به سبب برخورداری از موقعیت ممتاز استراتژیکی توسعۀ بیشتری یافت.
جمال عبدالناصر در ۵ مرداد ۱۳۳۵ش/ ۲۶ ژوئیۀ ۱۹۵۶م کانال سوئز را که از شریان‌های حیاتی راهإهای دریایی به شمار می‌رفت، ملی اعلام کرد.
دولت‌های انگلیس و فرانسه که حاکمیت خود را بر آبراهۀ سوئز از دست رفته می‌دیدند، در پی فرصتی مناسب بودند تا به بهانۀ ادارۀ آبراهه توسط نیروهای بین‌المللی برای تضمین عبور و مرور آزاد کشتی‌ها، حاکمیت دوبارۀ خود را بر آبراهۀ سوئز تحقق بخشند. هجوم نیروهای اسرائیلی به خاک مصر در ۲۹ اکتبر همان سال که به قصد درهم شکستن قوای نظامی مصر و اشغال صحرای سینا انجام گرفت، راه را برای مداخلۀ نظامی کشورهای انگلیس و فرانسه هموار ساخت. گویا این
جمله با توافق قبلی این دو کشور صورت گرفته بود. از این رو در ۳۱ اکتبر دولت‌های فرانسه و انگلیس با هدف اشغال آبراهۀ سوئز و سرنگونی حکومت ناصر، نیروهای نظامی خود را در دریای مدیترانه مستقر ساختند و کشتی‌های آنان در ساحل بندر پرت سعید پهلو گرفت. بعد از ظهر همان روز جنگنده‌های کشورهای مهاجم پایگاه‌های نظامی و فرودگاه بین‌المللی مصر را بمباران کردند و در جریان این حملات، شماری از مردم غیرنظامی جان باختند.
در ۵ نوامبر همان سال چتر بازان انگلیسی و فرانسوی به قصد قطع صدور جریان
نفت به
قاهره، پیشروی به سوی جنوب تا عمق اسماعیلیه و اشغال کانال سوئز، در ساحل پرت سعید فرود آمدند. از این رو نخست ارتباط پرت سعید را با دولت مرکزی مصر قطع کردند تا زمینه برای هجوم گستردۀ نیروی زمینی مهیا شود. به رغم
مقاومت سرسختانۀ ارتش مصر و نیروهای مردمی، مهاجمان با استفاده از ۷۵هزار نیروی نظامی و تسلیحات و تجهیزات کامل جنگی در ۶ نوامبر بندر پرت سعید را به اشغال کامل خود درآوردند. در پی اعتراض
آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق و
تهدید این دو کشور به مداخلۀ نظامی، انگلیس و فرانسه مناقشه بر سرحاکمیت بر آبراه سوئز را به سازمان ملل متحد ارجاع دادند. شورای امنیت در ۷ نوامبر آتش بس اعلام کرد و از انگلستان و فرانسه خواست تا نیروهای خود را از خاک مصر خارج کنند و طرف‌های درگیر، تمامی عملیات نظامی خود را متوقف سازند. سرانجام در ۱۲ نوامبر نیروهای حافظ صلح در منطقه مستقر شدند.
در فاصلۀ ۳ تا ۲۲ دسامبر قوای مهاجم به تدریج خاک مصر را ترک کردند.
پس از آن، بندر پرت سعید که در جریان جنگ به شدت آسیب دیده بود، بازسازی شد و رونق خود را بازیافت.
در دهۀ ۱۹۶۰م اتحاد جماهیر شوروی سابق برای کسب امتیازات و تسهیلات در بندر اسکندریه و پرت سعید، مبلغ یک میلیارد دلار
کمک نظامی و ۲۵۰ میلیون دلار کمک اقتصادی در اختیار دولت مصر قرار داد.
از رهگذر این کمک‌ها اسکلۀ بندر پرت‌سعید لایروبی و عمیق‌تر، و تأسیسات بارگیری آن مجهزتر شد.
افزون بر این، در دورۀ حکومت
جمال عبدالناصر فرودگاه بین‌المللی پرت سعید احداث شد
و از آن‌جا که این بندر از جاذبۀ جهانگردی بسیاری برخوردار بود، دفاتری در آن‌جا برای جذب جهانگردان دایر گردید.
اندک اندک بندر پرت سعید به صورت مرکز عمدۀ بازرگانی شرق و غرب
جهان درآمد
که در حمل نفت و کالاهای اساسی به اروپا نقش چشم‌گیر داشت.
پرت سعید در جریان جنگ‌های ۶ روزه میان اعراب و
اسرائیل در ژوئن ۱۹۶۷ و نیز جنگ اکتبر ۱۹۷۳ به شدت آسیب دید. از این رو، در فاصلۀ سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۵م اسکله‌های این بندر به روی کشتی‌ها بسته شد. پس از امضای پیمان کمپ دیوید در ۱۳۵۷ش/۱۹۷۸م و
صلح مصر با اسرائیل در ۱۹۷۹م، پرت سعید فعالیت گذشتۀ خود را از سرگرفت
(۱) نجیب احمد، فلسطین تاریخاً و نضالاً، عمان، ۱۹۸۵م.
(۲) الیاس ایوبی، تاریخ مصر فی عهد الخدیواسماعیل باشا، قاهره، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
(۳) مهدی تکیه‌ای، مصر، تهران، ۱۳۷۵ش.
(۴) محمد رمزی، القاموس الجغرافی للبلاد المصریة، قاهره، ۱۹۵۴-۱۹۵۵م.
(۵) جرجی زیدان، تاریخ مصر الحدیث، قاهره، ۱۹۱۱م.
(۶) شمس‌الدین سامی، قاموس الاعلام، استانبول، ۱۳۰۶ق.
(۷)
جمال عبدالناصر، المجموعةالکاملة لخطب و احادیث و تصریحات، به کوشش احمدیوسف احمد، بیروت، ۱۹۹۵-۱۹۹۶م.
(۸)
جمیله کدیور، مصر از زاویه‌ای دیگر، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۹) آنتونی گورست و لوئیز جانمن، بحران سوئز، ترجمۀ علی معصومی و غلامرضا امامی، تهران، ۱۳۷۷ش.
(۱۰) جسی ویلر و دیگران، جغرافیای عمومی جهان، ترجمۀ ابوطالب صارمی، تهران، ۱۳۴۰ش.
(۱۱) Abu lzzeddin, N M, Nasser of the Arabs, Beirut, ۱۹۷۵.
(۱۲) Braddon, R, Sues: Splitting of a Nation, London, ۱۹۷۳.
(۱۳) EI۲.
(۱۴) Encarta reference Library, ۲۰۰۴.
(۱۵) Heikal, M, Autumn of Fury, London, ۱۹۸۳.
(۱۶) Ismael, T Y, The Middle East in World Politics, New York, ۱۹۷۴.
(۱۷) Kyle, K,Suez, London, ۱۹۹۱.
(۱۸) Reclus, E, Géographie universelle, Paris, ۱۸۸۵.
(۱۹) Rothkopf, C Z, The Opening of the Suez Canal, New York, ۱۹۷۳.
(۲۰) westwood, J N, The History of the Midle East Wars, London, ۱۹۹۴.
(۲۱) The World Gazetteer, wwwworld-gazetteercom.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پرت سعید»، شماره۵۴۸۸.
