وضعیات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وضعیات، به‌معنای قضایای مورد قبول نزد فرد یا جمعی معیّن، یا قضایای مورد انکار از طرف فرد یا جمعی معیّن است.
بنابر نظر
خواجه نصیر طوسی در
اساس الاقتباس، وضعیات قضایایی هستند که شخص معیّن آنها را مسلم دانسته و ملتزم شده است، و به همین جهت می‌توان آنها را در حجتی که بر ابطال رای او تالیف می‌کنند، بکار برد. بنابر این معنا، وضعیات، بخشی از
مسلمات هستند، چنانکه
اصول موضوعه و
مصادرات هم بخش دیگری از مسلمات هستند.
اما مؤلف کتاب
منطق نوین، برای وضعیات، دو معنای متفاوت ذکر کرده است.
در معنای اول، قضایای وضعیه قضایایی هستند که مورد انکار فرد یا جمعی باشند و به همین جهت وضعیات نامیده شده‌اند چه مورد تسلیم جمع دیگری بوده یا نبوده باشند و چه با حقیقت موافق باشند یا نه، و گوینده آن را باور داشته یا باور نداشته باشد. بنابر این معنا، وضعیات را شامل چهار دسته قضایا دانسته است:
۱. وضعیاتی که جزء مبانی مسائل علمی هستند؛
۲. احکامی که بر خلاف اعتقاد استدلال کننده در
قیاس خلف برای اثبات مطلوب بکار می‌روند؛
۳. احکام وضعیه‌ای که در
جدل بکار می‌رود و مورد التزام «مجیب» و انکار «سائل» است؛
۴. احکام وضعیه‌ای که کسی به زبان می‌گوید و به سختی از آن دفاع می‌کند در حالی که به دل
اعتقاد ندارد، مانند کسی که منکر
حرکت یا منکر وجود
محسوسات خارج می‌باشد.
معنای دوم از نظر ایشان، هر
فرضیه یا گفتار هر گوینده‌ای است؛ چه مورد قبول یا انکار کسی باشد یا نباشد. ایشان وضعیات به این معنا را اعم از مسلمات می‌شمرد.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «وضعیات»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۵.
