ورود خاندان حسینی به مدینه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اسرای کربلا پس از مدتی اقامت در دمشق، و ایراد خطبه‌ها و افشاگری‌های علیه بنی امیه، به دستور یزید بن معاویه به مدینه بازگردانده شدند. پس از آنکه اهل بیت امام حسین (علیه‌السّلام) از فرصت استفاده کرده و به افشاگری‌ علیه بنی امیه پرداختند، یزید که خود را در برابر کیاست و سیاست اسرا شکست خورده می‌دید، برای جلوگیری از بدنامی بیشتر، اسرا را برای ماندن در دمشق یا رفتن به مدینه آزاد گذاشت و آنها هم رفتن به مدینه را انتخاب کردند، و با تعدادی از ماموران یزید به مدینه برگشتند.

---

کاروان امام حسین (علیه‌السّلام) که در روزهای آخر ماه رجب از سال شصت هجری، از مدینه خارج شده بود، بعـد از گذشت ماهها، به مدینه بازمی گشت در حالی که مدینه در غـم شـهادت‌ امـام حسین (علیه‌السّلام) و یارانش عزادار بود؛ زیرا خبـر تلخ شهادت امام حسین و یارانش در کربلا، از چند طریق در مدینه انعکاس یافتـه بـود. مردم مدینه از رهگذر رؤیای‌ ام سلمه و آغشته شـدن تربت کربلا بـه خـون تـازه، و نیز از طریق پیک مخصوص عبیدالله به حاکم مدینه، از اصل فاجعه آگاه شده بودند؛ اما خبر بازگشت کاروان اهل بیت، داغ این مصیبت عظیم را باز زنده کرد و اشک‌ها را بر گونه‌ها جاری ساخت و عاشورای دیگری آفرید.

---

حضور اسرای کربلا در شام و رفتار ظالمانه یزید با آنها و اقدامات تبلیغی آنها در شهر دمشق، سبب شد احساسات مردم مسلمان شام بر ضدّ یزید و حکومت ظالمانه بنی امیه تحریک شده، تا جایی که یزید به ناچار اظهار ندامت و پشیمانی کرد و گناه را به گردن پسر زیاد انداخت و خود را در قتل سیدالشهداء (علیه‌السّلام) بی‌گناه جلوه داد و در جهت تبرئه خود، درصدد دل‌جویی و نوازش خاندان پیغمبر برآمد و اجازه برپایی عزای شهدای کربلا را داد.
با افشاگری‌های اهل بیت در شام، اوضاع چنان دگرگون شد که یزید دیگر خود را در برابر کیاست و سیاست آنها شکست خورده می‌دید و این وضع با سخنرانی امام سجاد (علیه‌السّلام) ابعاد گسترده‌تری پیدا کرد؛ زیرا امام، مردم غافل شام را از جایگاه خاندان پیامبر، و مکر و حیله امویان در مخفی کردن فضایل آنها آگاه کرد. از این‌رو یزید برای جلوگیری از بدنامی بیشتر، با یک چرخش آشکار، از طرفی به دلجویی از اهل بیت‌ امام حسین (علیه‌السّلام) پرداخت و از طرف دیگر برای تبرئه خود از قتل امام حسین (علیه‌السّلام)، عبیدالله بن زیاد را آمـاج لعن و نفرین قرار داد و اهل بیت امام حسین را برای ماندن یا رفتن آزاد گذاشت. به گفته برخی خود آنها رفتن به مدینه را برماندن در شام ترجیح دادند و یزید نیز که منتظر چنین فرصتی بود آنان را به سرعت به مدینه فرستاد.

---

درباره اینکه یزید چه کسی را همراه خانواده امام حسین به مدینه فرستاد، در میان مورخان اتفاق‌نظر نیست. بعضی از آنها نقل کرده‌اند که نعمان بن بشیر مامور بردن ایشان شد؛ اما بیشتر منابع تاریخی نوشته‌اند که نعمان بن بشیر بـه‌ امـر یـزیـد مقدمات سفر ایشان را فراهم کرد و مرد صالح و امینی از اهالی شام را به همراه ایشان فرستاد و این قول اخیر صحیح‌تر به نظر می‌رسد؛ چراکه اگر سرپرستی کاروان با نعمان بن بشیر بود، به علت انصاری بودن وی و شهرتش، حتماً اسم او در منابع تاریخی نخستین ـ دست‌کم در بیشتر منابع ـ به عنوان سرپرست کاروان اهـل بـیـت بـه مدینه، به صراحت ذکر می‌شد.

---

منابع تاریخی و مقاتل گفته‌اند یزید به نعمان بن بشیر دستور داد که وسایل حرکت خاندان عصمت را از شام به مدینه فراهم کند تا ایشان را بعد از آن همه مصیبت با احترام روانه مدینه کند.
يزيد به نُعمان بن بشير گفت: هر چه اينان لازم دارند، آماده كن و مردى امانتدار و شايسته از شاميان، همراه آنان بفرست و سواران و ياورانى نيز همراه او كن. سپس يزيد به آنان، لباس و هدايايى داد و روزى و حقوقى برايشان معيّن كرد و آن گاه، علی بن الحسین (علیه‌السلام) را خواست و به ايشان گفت: خداوند، ابن مرجانه را لعنت كند! هان! به خدا سوگند، اگر من طرفِ دعواى حسين بودم، چيزى از من نمى خواست، جز آن كه به او مى دادم و با هر چه در توانم بود، حتّى با هلاكت برخى فرزندانم، مرگ را از او مى راندم؛ امّا خداوند، آنچه را ديدى، تقدير كرده بود. پس هر درخواستى داشتى، براى من بنويس. سپس سفارش آنها را به فرستاده اش كرد. او نيز با آنان، حركت كرد و آن اندازه جلوتر بود كه او را گم نمى كردند و چون كاروان اسيران، فرود مى آمدند، از آنها فاصله مى گرفت و خود و يارانش، که سی نفر بودند مانند نگهبانان، پخش مى شدند و هر گاه يكى از آنان مى خواست وضو بگيرد، وى را فرود مى آورد و حاجت هايشان را برايشان، فراهم مى آورد و با آنان، مهربانى مى كرد تا به مدينه وارد شدند. بنا بر روایتی آنها در شب، حرکت و در روز استراحت می‌کردند.
در مسیر شام به کربلا یا مدینه ماموان یزید با اهل بیت (علیه‌السّلام) با خوبی رفتار کردند. گفته‌اند هنگامی که کاروان به مدینه رسید، فاطمه دختر علی (علیه‌السّلام) به خواهرش زینب (سلام‌الله‌علیها) گفت: خواهر جان این مرد شامی در همراهی ما نیک رفتار بود، می‌خواهی چیزی به او بدهیم؟ او گفت: به خدا ما چیزی جز زیور و زینت خویش نداریم من گفتم: زیورهایمان را به او می‌دهیم. دست بند و ساق بند خویش را درآوردم خواهرم نیز دست بند و ساق بند خویش را بیرون آورد و پیش او فرستادیم و از او به خاطر رفتار نیکویش تشکر کردیم. مرد شامی گفت: من به خدا این کار را جز برای رضایت خدا و به خاطر قرابت شما به رسول الله انجام ندادم».
روایت فوق گرچه حکایت از کرم و بخشش خانواده امام حسین (علیه‌السّلام) می‌کند، که تنها جلوه‌ای از کمالات اخلاقی آنهاست، درضمن مؤید آن است که مسئولیت بازگرداندن اسرا به عهده یک فرد شامی بوده و از پاسخی که آن شامی به فاطمه دختر علی داده، برمی آید که بزرگواری خاندان پیامبر چقدر بر او تاثیر گذاشته بوده و این، تنها گوشه‌ای از موفقیت خانواده امام حسین (علیه‌السّلام) در انجام رسالت خویش در ایام اسارت است.

---

آخرین مقصد اهل بیت برای رساندن پیام نهضت حسینی، مدینه بود. امام سجاد (علیه‌السّلام) که رهبری امت اسلامی را پس از شهادت پدر بزرگوارش به دوش دارد و در هر مقطع از زمان در پی ابلاغ پیام نهضت حسینی است؛ تصمیم می‌گیرد برای انجام‌ایـن رسالت مهـم، کاروان در بیرون مدینـه چـادر زده شود. کاروان که به آرامی به سمت مدینه در حرکت بود، به دستور حضرت زین‌العابدین (علیه‌السلام) متوقف می‌شود. بشیر بن حذلم می‌گوید: حضرت از مرکب خود پیاده شد و بار از شتران برگرفته و خیمه‌ها برافراشته گردید و بعد اهل حرم که شامل زنان و کودکان بودند را در این خیمه‌ها فرود آورد، دستور داد در آنجا استراحت کنند. سپس رو به من نموده و فرمود: ‌فرمود: «ای بشیر! خدا، پدرت را که شاعر بود، بیامرزد! آیا تو نیز می‌توانی چیزی بسرایی؟». گفتم: آری، ‌ای فرزند پیامبر خدا! من شاعرم. فرمود: «به مدینه برو و خبر شهادت ابا عبد اللّه (علیه‌السّلام) را اعلام کن». اسبم را سوار شدم و تاختم تا به مدینه وارد شدم. هنگامی که به مسجد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسیدم، صدایم را به گریه بلند کردم و چنین سرودم و خواندم: