هَدْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هَدْل (به فتح هاء و دال) از
واژگان نهج البلاغه به معنای پائين بردن است.
«هَديْل» به معنای
صدا و
آواز کبوتر می‌باشد.
سه مورد از اين مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
هَدْل به معنای پائبن بردن است. و «هدیل» به معنای آواز کبوتر است.
در
اقرب الموارد آمده:
«هَدْلاً» ارْسَلَهُ الى اسْفَلَ وَ ارْخاهُ.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
درباره
ثواب اهل
زهد فرموده:
«فَوَ اللهِ لَوْ حَنَنْتُمْ حَنينَ الْوُلَّهِ الْعِجالِ، وَدَعَوْتُمْ بِهَديلِ الْحَمام، وَجَأَرْتُمْ جُؤارَ مُتَبَتِّلي الرُّهْبانِ، وَخَرَجْتُمْ إِلَى اللهِ مِنَ الاَْمْوالِ وَالاَْوْلادِ، الِْتماسَ الْقُرْبَةِ إِلَيْهِ في ارْتِفاعِ دَرَجَة عِنْدَهُ، أوغُفْرانِ سِيِّئَة أَحْصَتْهَا كُتُبُهُ، وَحَفِظَتْها رُسُلُهُ، لَكانَ قَليلاً فَيَما أَرْجو لَكُم مِنْ ثَوابِهِ، وَأَخافُ عَلَيْكُمْ مِنْ عِقابِهِ.»«به
خدا سوگند! اگر همانند شتران بچّه مرده ناله سر دهيد، و بسان كبوتران
نوحه كنيد و همچون راهبان، زارى نماييد و براى نزديكى به
حق و بالا رفتن درجات خود نزد او و آمرزش گناهانى كه ثبت شده و مأموران حق آن را نگهدارى مى‌كنند، دست از اموال و فرزندان بكشيد(اينها همه) در برابر ثوابى كه من برايتان
انتظار دارم و عقابى كه از آن بر شما وحشتناكم؛ كم است.»
(شرح‌های خطبه:
)
درباره اهل سخن بودن
اهل‌بیت (علیهم‌السلام) فرموده:
«أَلا إِنَّ اللِّسانَ بَضْعَةٌ مِنَ الاِْنْسانِ، فَلا يُسْعِدُهُ الْقَوْلُ إِذا امْتَنَعَ، وَلا يُمْهِلُهُ النُّطْقُ إِذا اتَّسَعَ، وَإِنّا لاَُمَراءُ الْكَلامِ، وَفينا تَنَشَّبَتْ عُروقُهُ، وَعَلَيْنا تَهَدَّلَتْ غُصونُهُ.»«آگاه باشيد!
زبان پاره گوشتى است از اين پيكر
انسان؛ هر‌گاه آمادگى در انسان نباشد، زبان هم ياراى نطق ندارد و به هنگام آمادگى، نطق مهلتش نمى دهد، ما فرمانروايان سخنيم و
رگ و ريشه آن درميان ما استوار و محكم شده و شاخه‌هايش بر ما سايه افكنده است.»
(شرح‌های خطبه:
)
در اوصاف
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود:
«ابْتَعَثَهُ بِالنّورِ الْمُضىءِ، وَالْبُرهانِ الْجَليِّ، وَالْمِنْهاجِ الْبادي، وَالْكِتابِ الْهادي أُسْرَتُهُ خَيْرُ أُسْرَة، وَشَجَرَتُهُ خَيْرُ شَجَرَة، أَغصانُها مُعْتَدِلَةٌ، وَثِمارُها مُتَهَدِّلَةٌ مَوْلِدُهُ بِمَكَّةَ، وَهِجْرَتُهُ بِطَيْبَةَ.»«وى را با نورى روشنى بخش (
قرآن) و برهان و دليلى آشكار، راهى واضح و كتابى
هدایت كننده برانگيخت؛ خاندانش بهترين خاندان‌ها و
درخت وجودش بهترين درختان است كه شاخه‌هايش موزون و ميوه‌هايش در دسترس همگان قرار دارد، زادگاهش «
مکّه» و هجرتگاهش «
مدینه‌طیّبه» بود.»
(شرح‌های خطبه:
)
سه مورد از اين ماده در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «هدل»، ج۲، ص۱۰۹۲.
