• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

همام بن غالب فرزدق (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: همام بن غالب فرزدق.


همام بن غالب فرزدق (حدود ۲۰-۱۱۴ق)، از شاعران برجسته شیعی و از خانواده‌ای کریم بود. وی از اصحاب امام سجاد (علیه‌السّلام) بود و از حضرت علی (علیه‌السّلام) حدیث نقل کرده است.
وی کنار کعبه و در حضور هشام بن عبدالملک قصیده‌ای زیبا در مدح امام سجاد (علیه‌السّلام) سرود و آن حضرت را به مردم معرفی کرد. سروده فرزدق خشم هشام را برانگیخت، از این رو هشام او را در عسفان، بین مکه و مدینه زندانی کرد. او با دعای امام (علیه‌السّلام) از حبس رهایی یافت و دوازده هزار درهم پاداش دریافت کرد.


ابوفراس همام بن غالب بن صعصعة بن ناجیه فرزدق تمیمی بصری دارمی، در حدود ۲۰
[۱] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۳، ص۷۲.
یا ۳۸ق
[۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۰۵.    
در یمامه زاده شد و در بصره، دمشق و مدینه]] سکونت داشت.
[۳] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۳، ص۷۲.

وی از اصحاب امام سجاد (علیه‌السّلام) بود
[۴] شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۱۰۰.    
و از حضرت علی (علیه‌السّلام) و ابن عمر حدیث نقل کرده است.
[۵] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۷، ص۱۴۹.    
کمیت، خالد حذاء و اشعث حمرانی از او روایت نقل کرده‌اند.
[۶] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۵۹۰.    


همام از شاعران برجسته شیعی و از خانواده‌ای کریم و بزرگوار
[۷] علم‌الهدی، سید مرتضی، الامالی، ج۱، ص۶۲.    
و معاصر جریر بن عطیه بصری، از شعرای بنی امیه
[۸] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۸، ص۲۷۳.    
بود. او از کودکی شعر می‌سرود و در پی فرمایش علی (علیه‌السّلام) که او را به حفظ قرآن فراخوانده بود، قرآن را از بر کرد.
[۹] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۲۱، ص۱۸۴.    

اشعار فرزدق افزون بر هفت هزار بیت
[۱۰] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۳، ص۷۲.
حاوی بسیاری از لغات عرب و تاریخ است. اگر اشعارش نبود، بخش مهمی از لغت عرب و تاریخ از میان می‌رفت.
[۱۱] بغدادی، عبدالقادر بن عمر، خزانة الادب، ج۱، ص۳۰۷.

وی پس از خارج شدن امام حسین (علیه‌السّلام) از مکه، در میان راه با آن حضرت ملاقات کرد و درباره همراهی دل‌های مردم کوفه و دشمنی شمشیرهای آنان با امام (علیه‌السّلام) سخن گفت.
[۱۲] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۲۱، ص۲۳۶.    

وی کنار کعبه و در حضور هشام بن عبدالملک (حکومت ۱۰۵-۱۲۵ق) قصیده‌ای زیبا در مدح امام سجاد (علیه‌السّلام) سرود و آن حضرت را به مردم معرفی کرد. سروده فرزدق خشم هشام را برانگیخت، از این رو هشام او را در عسفان، بین مکه و مدینه زندانی کرد. او با دعای امام (علیه‌السّلام) از حبس رهایی یافت و دوازده هزار درهم پاداش دریافت کرد.
[۱۳] علم‌الهدی، سید مرتضی، الامالی، ج۱، ص۶۹.    
امام (علیه‌السّلام) همچنین تا چهل سال برایش مقرری تعیین فرمود.
[۱۴] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲، ص۴.


دیوان شعر،
[۱۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۰۵.    
قصیده فرزدق یا تخمیس الفرزدقیة
[۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۱۲۳.    
[۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۱۰.    
و قصائد الفراء فی الرثاء و الفخر و الهجو و المدیح
[۱۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۱۰.    
از آثار اوست.

فرزدق سرانجام در بصره درگذشت.
[۱۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۹۷.    
[۲۰] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۲۱، ص۲۵۵.    
وفاتش را بین سال‌های ۱۱۰ تا ۱۱۴ق آورده‌اند.
[۲۱] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۹۷.    
(دیگر منابع:
[۲۲] ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۷۳.    
[۲۳] حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۲۷۱.    
[۲۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۸۲۳.    
[۲۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۹۳.    
[۲۶] ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، الشعر و الشعراء، ص۴۶۳.    
[۲۷] عباسی، عبدالله بن معتز، طبقات الشعراء، ص۱۴۳.    
[۲۸] مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۱۶۱.    
[۲۹] جمحی، محمد بن سلام، طبقات الشعراء، ج۲، ص۳۲۶.    
[۳۰] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۸۵.    
[۳۱] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۱، ص۱۸۵.    
[۳۲] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۱، ص۱۰۴.    
[۳۳] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۱، ص۳۷۵.    
)

۱. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۳، ص۷۲.
۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۰۵.    
۳. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۳، ص۷۲.
۴. ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۱۰۰.    
۵. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۷، ص۱۴۹.    
۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۵۹۰.    
۷. ↑ علم‌الهدی، سید مرتضی، الامالی، ج۱، ص۶۲.    
۸. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۸، ص۲۷۳.    
۹. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۲۱، ص۱۸۴.    
۱۰. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۳، ص۷۲.
۱۱. ↑ بغدادی، عبدالقادر بن عمر، خزانة الادب، ج۱، ص۳۰۷.
۱۲. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۲۱، ص۲۳۶.    
۱۳. ↑ علم‌الهدی، سید مرتضی، الامالی، ج۱، ص۶۹.    
۱۴. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲، ص۴.
۱۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۰۵.    
۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۷، ص۱۲۳.    
۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۱۰.    
۱۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۱۰.    
۱۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۹۷.    
۲۰. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۲۱، ص۲۵۵.    
۲۱. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۹۷.    
۲۲. ↑ ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۷۳.    
۲۳. ↑ حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۲۷۱.    
۲۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۸۲۳.    
۲۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۹۳.    
۲۶. ↑ ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، الشعر و الشعراء، ص۴۶۳.    
۲۷. ↑ عباسی، عبدالله بن معتز، طبقات الشعراء، ص۱۴۳.    
۲۸. ↑ مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۱۶۱.    
۲۹. ↑ جمحی، محمد بن سلام، طبقات الشعراء، ج۲، ص۳۲۶.    
۳۰. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۶، ص۲۷۸۵.    
۳۱. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۱، ص۱۸۵.    
۳۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۱، ص۱۰۴.    
۳۳. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۱، ص۳۷۵.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «همام فرزدق»، ج۱، ص۸۲۸-۸۲۹.


رده‌های این صفحه : اصحاب امام سجاد | درگذشتگان سال 110 (قمری) | درگذشتگان سال 114 (قمری) | راویان از امام علی | راویان از امامان شیعه | راویان موثق شیعه | راویان موثق شیعه قرن 2 (قمری) | زادگان سال 20 (قمری) | زادگان سال 38 (قمری) | شاعران شیعه قرن 2 (قمری) | شخصیت‌های قرن 2 (قمری) | شعرای اهل البیت | مؤلفان شیعه قرن 2 (قمری)
جعبه ابزار