• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هشام بن محمد کلبی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: هشام بن محمد کلبی (مقالات مرتبط).


هشام بن محمد کلبی (م ۲۰۴ق)، از راویان و محدثان موثق و مورد اعتماد شیعه و از اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام) بود.
هشام نزد امام صادق (علیه‌السّلام) از جایگاه و منزلت خاص برخوردار بود. امام (علیه‌السّلام) او را از نزدیکان خود ساخته و با گشاده‌رویی با وی برخورد می‌کرد.
وی علاوه بر حدیث، در تاریخ و نسب‌شناسی توانا بود و در شعر نیز دستی داشت.


ابومنذر هشام بن محمد بن سائب بن بشر کلبی کوفی، اهل کوفه
[۱] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۶۸.    
و از اصحاب امام صادق (علیه‌السّلام) بود.
[۲] حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۳۶۸.    

نجاشی می‌نویسد: وی از محدثان امامیه بود و نزد امام صادق (علیه‌السّلام) از جایگاه و منزلت خاص برخوردار بود. امام (علیه‌السّلام) او را از نزدیکان خود ساخته و با گشاده‌رویی با وی برخورد می‌کرد. بر پایه روایتی مشهور که از خود هشام نقل شده، وی به دلیل عارضه‌ای حافظه خود را از دست داد و دچار فراموشی مطلق شد، اما هنگامی که به محضر امام صادق (علیه‌السّلام) شرفیاب شد با نوشیدن آبی از دست امام حافظه خود را باز یافته و دانش از دست رفته را دوباره به دست آورد.
[۳] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۳۴.    


هشام نزد بزرگانی چون پدرش محمد بن سائب، مجالد و ابومخنف لوط بن یحیی دانش آموخت و از آنها روایاتی را نقل کرده است.
[۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۴۱۹.    
وی زمانی راهی بغداد شد و در همان‌جا مجلس درسی برپا ساخت.
[۵] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۶۸.    

از شاگردان و راویان برجسته وی باید از فرزندش عباس، خلیفه بن خیاط و محمد بن سعد واقدی که هر دو از مورخان مشهور قرن دوم و سوم بودند، نام برد.
[۶] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۲.    


هشام علاوه بر حدیث، در تاریخ و نسب‌شناسی توانا بود
[۷] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۲۴.    
و در شعر نیز دستی داشت.
[۸] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۵، ص۸۷.

گفته شده که وی از حافظه بسیار قوی و سرشاری برخوردار بود و بنا به گفته خود، در مدت سه روز تمام قرآن را حفظ کرد.
[۹] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۶۸.    
اهل سنت وی را موثق نمی‌دانند.
[۱۰] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۴۲۰.    
سمعانی او را از غالیان امامیه برشمرده است.
[۱۱] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۱، ص۱۳۵.    


هشام در نهایت به سال ۲۰۴ یا ۲۰۶ق از دنیا رفت.
[۱۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۴.    


کلبی آثار و تالیفات فراوانی از خود بر جای گذاشت. ذهبی بنا بر قولی آثار وی را بالغ بر ۱۵۰ کتاب دانسته و برخی از آنها را چنین ذکر کرده است: کتاب الجمهره حلف الفضول حلف عبدالمطلب و خزاعه حلف تمیم و کلب بیوتات قریش فضائل قیس عیلان بیوتات ربیعه الموردات الکنی ملوک الطوائف و ملوک کنده.
[۱۳] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۴۲۰.    

نجاشی نیز آثاری را به وی نسبت داده که از این قرارند: المذیّل فی النسب حروب الاوس و الخزرج المشاتمات بین الاشراف القداح و المیسر اسواق العرب اخبار ربیعة و البسوس و حروب تغلب و بکر انساب الامم المعمّرین الاوائل اخبار قریش اخبار جرهم اخبار لقمان بن عاد اخبار بنی تغلب و ایامهم و انسابهم اخبار بنی عجل و انسابهم کتاب بنی حنیفه کتاب کلب اخبار تنوخ و انسابها مثالب ثقیف مثالب بنی امیه الاصنام الطاعون فی العرب فتوح العراق فتوح الشام الردّه فتوح خراسان فتوح فارس مقتل عثمان الجمل صفّین النهروان الغارات مقتل امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) مقتل حجر بن عدی مقتل رشید و میثم و جویریّة بن مسهر عین الورده الحکمین، مقتل الحسین (علیه‌السّلام)، قیام الحسن (علیه‌السّلام)، اخبار محمد بن الحنفیّه، التباشیر بالاولاد الموؤدات (الموردات) من نسب الی امّه من قبائل العرب الطائف رموز العرب غرائب قریش و بنی‌هاشم فی سائر العرب اجزاء الخیل الروّاد الجیران الخطب
[۱۴] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۳۴.    

المنافرات شرف قصی و ولده فی الجاهلیة و الاسلام القاب قریش القاب الیمن المثالب النوافل ادعاء زیاد معاویه اخبار زیاد بن ابیه صنائع قریش المشاجرات المعاتبات افتراق ولد نزار تفریق الازد طسم و جدیس الفرید
[۱۵] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۳.    

الملوکی آباء النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) الاحادیث النبویه ادیان العرب ازواج النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اسماء فحول العرب اسنان الجزور اصحاب الکهف امّهات الخلفاء امهات النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اولاد الخلفاء ایام فزارة و وقائع بنی شیبان ایام قیس بن ثعلبه تاریخ اجناد الخلفاء تسمیة ما فی شعر امری القیس تسمیة من قال بینا و قیل فیه تسمیة من نقل من عاد و ثمود تسمیة من بالحجاز من احیاء العرب حبیب العطار حدیث آدم و ولده حدیث بیهس و اخوته حکّام العرب الحیرة و تسمیة البیع حیّ الضحاک خطبة علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) خلق اسلم فی القریش خلق عبدالمطلب وخزانة خلق الفضول و قصة الغزال داحس و الغبراء دخول جریر علی الحجاج الدیباج فی اخبار الشعراء صفات الخلفاء الغذاء عاد للاولی و الآخرة عجائب الاربعه عجائب البحر عدی بن زید العبادی قسمة الارضین لغات العرب کنی آباء الرسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ما کانت الجاهلیة تفعله و یوافق حکم الاسلام مروان القرط المسوخ من بنی اسرائیل مسیلمه الکذاب من فخر باخواله من قریش من قال بیتاً من الشعر و نسب الیه من‌هاجر و ابوه منطق الطیر نسبة ولد عبدالمطلب النسب الانساب نسب الیمن و وصایا العرب وقائع الضباب و فزارة یوم شفیق کتاب ابی عتاب الاصنام الاقالیم الانهار الایّام التاریخ الجن الخیل الدفائن الدوسی السمر السیوف العواقل الغزیه الفتیان الاربعه الکلام الکهان القداح المثالب المشعبات المصّلین المعرفات من قریش المعران المقطعات المنافلات المناکح الوفود المنذر ملک العرب و الیمن و امر سیف ذی یزن.
[۱۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.    
(دیگر منابع:
[۱۷] علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص۲۸۹.    
[۱۸] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۵، ص۵۳.    
[۱۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۸۷-۸۸.    
[۲۰] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۲۶۵.    
[۲۱] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۳۳۶.    
[۲۲] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۲۵۰.    
[۲۳] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۸، جزء۱، ص۲۰۹.
[۲۴] ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۳۶.    
[۲۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۳۷۳.    
[۲۶] تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۶۵۸.
)

۱. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۶۸.    
۲. ↑ حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۳۶۸.    
۳. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۳۴.    
۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۴۱۹.    
۵. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۶۸.    
۶. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۲.    
۷. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۲۴.    
۸. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۵، ص۸۷.
۹. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۶۸.    
۱۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۴۲۰.    
۱۱. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱۱، ص۱۳۵.    
۱۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۴.    
۱۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۴، ص۴۲۰.    
۱۴. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۳۴.    
۱۵. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۶، ص۸۳.    
۱۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.    
۱۷. ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص۲۸۹.    
۱۸. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۵، ص۵۳.    
۱۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۸، ص۸۷-۸۸.    
۲۰. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۲۶۵.    
۲۱. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۳۳۶.    
۲۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۲۵۰.    
۲۳. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۸، جزء۱، ص۲۰۹.
۲۴. ↑ ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۳۶.    
۲۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۳۷۳.    
۲۶. ↑ تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۶۵۸.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «هشام کلبی»، ج۱، ص۸۲۶-۸۲۷.


رده‌های این صفحه : اصحاب امام صادق | راویان از امام صادق | راویان از امامان شیعه | راویان موثق شیعه | راویان موثق شیعه قرن 2 (قمری) | راویان موثق شیعه قرن 3 (قمری) | شاعران شیعه قرن 2 (قمری) | شاعران شیعه قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 2 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 2 (قمری) | مورخان شیعه قرن 3 (قمری) | مورخان قرن 2 (قمری) | نسب‌شناسان قرن 2 (قمری) | نسب‌شناسان قرن 3 (قمری)
جعبه ابزار