• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هجوع (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





هُجوع (به ضم هاء و جیم) از واژگان قرآن کریم به معنی خواب در شب است.
این واژه تنها یک‌بار در قرآن مجید آمده است.



هُجُوع به معنی خواب در شب است.
در مفردات و صحاح و قاموس آمده: «الْهُجُوعُ‌: النّوم لیلا»
در مصباح نیز چنین است.
طبرسی نیز چنان فرموده است.


به موردی از هُجوع که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - یَهْجَعُونَ‌ (آیه ۱۷ سوره ذاریات)

(کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ‌ وَ بِالْاَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ‌)
(آن‌ها كمى از شب را مى‌خوابيدند. و در سحرگاهان استغفار مى‌كردند.)
به نظر می‌آید که ما زاید و برای تاکید است و (یَهْجَعُونَ) خبر (کانُوا) و (قَلِیلًا) ظرف متعلق به‌ (یَهْجَعُونَ) می‌باشد علی هذا تقدیر آن کانوا یهجعون فی قلیل من اللّیل است.
در المیزان گوید: اگر قلیل من اللیل راجع به مجموع زمانی باشد که همه‌اش شب است معنی این می‌شود که: مقدار کمی از شب را می‌خوابیدند و اکثر آن‌را نماز می‌خواندند و عبادت می‌کردند، و اگر راجع به مجموع شب‌ها باشد مقصود آن است که در بعضی از شب‌ها همه‌اش را می‌خوابیدند و نماز شب از آن‌ها فوت می‌شد ولی در بیشتر شب‌ها به نماز شب برخاسته و نماز شب جز در بعضی از شب‌ها از آن‌ها فوت نمی‌شد.
به نظر می‌آید وجه ثانی متخذ از روایتی است که در مجمع نقل شده و در آن‌جا فرموده: به قولی مراد آن است که: کمتر شبی بر آن‌ها می‌گذشت که در آن نماز نخوانند و این از ابی عبداللّه (علیه‌السّلام) نقل شده است. ظاهرا مراد از آیه همان است که از آن حضرت نقل شده و گر نه در همه شب‌های عمر نخوابیدن جز‌ اندکی همه را میسّر نیست.
مؤیّد آن آخرین آیه از سوره مزمل است که در ضمن آن فرموده: (عَلِمَ اَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتابَ عَلَیْکُمْ فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ...) (پروردگارت مى‌داند كه تو و گروهى از آن‌ها كه با تو هستند نزديک دو ثلث از شب يا نصف يا ثلث آن را به پا مى‌خيزيد؛ و به عبادت و تلاوت قرآن مى‌پردازيد خداوند شب و روز را اندازه‌گيرى مى‌كند؛ او مى‌داند كه شما نمى‌توانيد مقدار آن را به دقت براى عبادت كردن اندازه‌گيرى كنيد، پس شما را بخشيد؛ اكنون آن‌چه براى شما ميسّر است قرآن بخوانيد...)



این واژه تنها یک‌بار در قرآن کریم آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۴۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۳۴.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۴۰۹.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۳۴.    
۵. جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج۳، ص۱۳۰۵.    
۶. فیروز آبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۳، ص۹۸.    
۷. فیومی، احمد، المصباح المنیر، ج۲، ص۶۳۴.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۵۹.    
۹. ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۷- ۱۸.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۲۱.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۵۳.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۶۹.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۰۴.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۳۴.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۶۹.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۵۴.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۵۹.    
۱۸. مزمل/سوره۷۳، آیه۲۰.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۷۵.    
۲۰. ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۷.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «هجوع»، ج۷، ص۱۴۱.    






جعبه ابزار