• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هاشم (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: هاشم.


هاشِم (به فتح‌هاء و کسر شین) از واژگان نهج البلاغه علم شخص و نام انسان سه بار در «نهج‌البلاغه» آمده است که دو دفعه درباره «هاشم» جدّ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) و يک دفعه درباره هاشم مرقال (رحمة‌الله) يكى از سرداران حضرت كه در صفّین شهيد شد.
سه مورد از اين مادّه در نهج‌البلاغه آمده است.



هاشِم: علم شخص و نام انسان است.


مواردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - خطبه ۱۴۴

در رابطه با اهل بیت (علیهم‌السلام) فرموده: «إِنَّ الاَْئِمَّةَ مِنْ قُرَيش غُرِسوا في هذا الْبَطْنِ مِنْ هاشِم، لا تَصْلُحُ عَلَى سِواهُمْ، وَلا تَصْلُحُ الْوُلاةُ مِنْ غَيْرِهمْ.» «امامان و پيشوايان از قریش هستند و درخت وجودشان در سرزمین وجود اين تيره از بنی هاشم غرس شده است. اين مقام درخور ديگران نيست و رهبران ديگر شايستگى اين مقام را ندارند.» (شرح‌های خطبه: )

۲.۲ - نامه ۱۷

به معاویه که گفته بود: ما همه فرزندان عبدمناف هستیم فرموده: «وَأَمّا قَوْلُكَ: إِنّا بَنو عَبْدِ مَناف، فَكَذلِكَ نَحْنُ، وَلكِنْ لَيْسَ أُمَيَّةُ كَهاشِمَ، وَلا حَرْبٌ كَعَبْدِ الْمُطَّلِبِ، وَلا أَبوسُفْيانَ كَأَبي طالِب، وَلا المُهاجرُ كَالطَّليقِ» «و اما اين كه گفته‌اى: «ما همه فرزندان عبد مناف هستيم» بلى چنين است! امّا «امیّه» چون «هاشم» و «حرب» چون «عبدالمطلّب» و «ابوسفیان» مانند «ابوطالب» نخواهند بود و هرگز مهاجران چون اسيران آزاد شده نيستند.» (شرح‌های نامه: )

۲.۳ - خطبه ۶۷

درباره هاشم بن عتبه بن ابی‌وقّاص ملقّب به مرقال (رحمة‌الله‌تعالی) كه از فرماندهان و از ياران شجاع امیر المؤمنین (صلوات‌الله‌علیه) بود و در جنگ صفین در ركاب آن حضرت شهید شد، او پسر عموى سعد بن ابی‌وقاص است، چون خبر شهادت محمد بن ابی‌بکر به حضرت رسيد فرمود: «وَ قَدْ أَرَدْتُ تَوْلِيَةَ مِصْرَ هاشِمَ بْنَ عُتْبَةَ، وَ لَوْ وَلَّيْتُهُ إِیّاها لَما خَلَّى لَهُمُ الْعَرْصَةَ، وَ لا أَنْهَزَهُمُ الْفُرْصَةَ.» «در گذشته خواستم هاشم بن عتبه را والى مصر كنم، اگر او را والى مى‌كردم عرصه مصر را براى دشمنان خالى نمى‌كرد و فرصت را براى آن‌ها غنيمت نمى‌گردانيد.» (شرح‌های خطبه: )

سه مورد از اين ماده در نهج‌البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۱۰۹۷.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۱۰۹.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۱۰، خطبه ۱۴۴.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۳۷، خطبه ۱۴۰.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۱، خطبه ۱۴۴.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۵.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۴۶.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۴۸.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۶۱۳.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۴.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۸۴.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۰۱، نامه ۱۷.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۹، نامه ۱۷.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۷۵، نامه ۱۷.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۸۵.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۶۷.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۷۳.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۹، ص۲۱۷.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۵۸.    
۲۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۱۱۸.    
۲۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۲۷، خطبه ۶۷.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۱۳، خطبه ۶۶.    
۲۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۹۸، خطبه ۶۸.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۳۱، خطبه ۶۸.    
۲۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۱.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۱.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۳، ص۱۲۶.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه،ج۵، ص۱۰۳.    
۲۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۵۶.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «هاشم»، ج۲، ص۱۰۹۷.    






جعبه ابزار