نِعْمَت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نِعْمَت:(نِعْمَةَ اللّهِ كُفْرًا) «نِعْمَت» به معنى «رفاه و خوشى و آسايش
زندگی» است.
به موردی از کاربرد «
نِعْمَت» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذينَ بَدَّلواْ نِعْمَةَ اللّهِ كُفْرًا وَ أَحَلّواْ قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ) «آيا نديدى كسانى را كه
شکر نعمت خدا را به كفران
تبديل كردند، و
قوم خود را به سراى نيستى و نابودى كشاندند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
آيه
(أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذينَ بَدَّلوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْراً) وضع طاغوت‌ها، يعنى پيشوايان
ضلالت امت‌هاى گذشته و امت
اسلام را بيان مى‌كند.
به
دلیل اين‌كه مى‌فرمايد:
(وَ أَحَلّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ) سرانجام كار،
قوم خود را به
هلاکت كشانيدند كه به خوبى اشعار دارد كه اين‌ها افرادى متنفذ بودند، كه از آن‌ها شنوايى داشتند.
و مقصود از اين‌كه مى‌فرمايد
نعمت خدا را
مبدل به
کفر كردند اين است كه شكر
نعمت خدا را
مبدل به كفران نمودند. پس در حقيقت كلمه شكر
حذف شده، و تقدير آيه چنين بوده: «
بدلوا شكر
نعمة اللَّه كفرا.»
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
در تعبيرات معمولى گفته مى‌شود فلان شخص
نعمت خدا را كفران كرد، كفران
نعمت تنها به اين نيست كه انسان ناسپاسى خدا گويد، بلكه هرگونه بهره‌گيرى انحرافى و سوء استفاده از
نعمت، كفران
نعمت است و ناسپاسى در درجۀ دوم قرار دارد و همچنين است، سپاسگويى با زبان كه در درجۀ بعد است، اگر هزار بار با زبان الحمد للّه بگويى، ولى عملا از
نعمت سوءاستفاده كنى كفران
نعمت كرده‌اى.
در
آیه مورد بحث مى‌خوانيم «آن‌ها
نعمت خدا را
تبديل به كفر و كفران كردند»، يعنى آن‌ها لازم بود كه در برابر
نعمت‌هاى
پروردگار شكرگزار باشند، امّا اين شكر را
تبديل به كفران كردند و در حقيقت، آن‌ها خود
نعمت را
مبدّل به كفر ساختند، چرا كه
نعمت‌هاى الهى وسايلى است كه
طرز برداشت آن‌ها بستگى به ارادۀ خود انسان دارد، همان‌گونه كه ممكن است از
نعمت‌ها در مسير
ایمان و خوش‌بختى و نيكى بهره‌بردارى كرد، در مسير كفر و
ظلم و بدى هم مى‌توان آن‌ها را به كار گرفت، اين
نعمت‌ها همچون مواد اوّليه هستند كه با كمک آن‌ها همه‌گونه محصول و فراورده مى‌توان تهيه كرد، ولى در اصل براى
خیر و
سعادت آفريده شده‌اند.
در آيۀ ۲۱۱
سوره بقره دربارۀ
تبديل نعمت به كفر مى‌خوانيم:
(وَ مَنْ يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اَللّٰهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُ فَإِنَّ اَللّٰهَ شَديدُ اَلْعِقابِ) «و كسى كه
نعمت خدا را پس از آن كه به سراغ او آمد
تبديل كند (و در مسير خلاف به كار اندازد گرفتار
عذاب شديد الهى خواهد شد) كه خداوند شديد العقاب است.»
اين آيه
اشاره به روش
بنی اسرائیل كرده است كه آن‌ها پس از دريافت آن همه آيات روشن و
نعمت‌ها چگونه با
تبديل نعمت‌هاى خدا و كفران، گرفتار مجازات شدند.
منظور از «
تبديل نعمت» اين است كه انسان امكانات و قدرت‌ها و منابع مادى و معنوى را كه در اختيار دارد در مسيرهاى تخريبى و انحرافى و
گناه و ستم به كار گيرد، خداوند به بنى اسرائيل، هم مربيان معنوى داد و هم زمامداران نيرومند و هرگونه امكانات مادى و معنوى را در اختيارشان قرار داد، ولى آن‌ها گرفتار
تبديل نعمت شدند و همين كار زندگى آن‌ها را به‌هم ريخت و در
قیامت نيز عذاب دردناكى در انتظار آن‌هاست.
مسألۀ
تبديل نعمت منحصر به بنى اسرائيل نيست، بلكه دنياى صنعتى گرفتار اين بدبختى بزرگ است، زيرا با آن كه
نعمت‌ها و قدرت‌هايى در اختيار انسان امروز قرار گرفته، امّا بر
اثر دور افتادن از تعليمات آسمانى پيامبران، گرفتار
تبديل نعمت شده و آن‌ها را به صورت وحشتناكى در راه فنا و نيستى خود به كار گرفته‌اند.
اين نكته نيز شايان توجه است كه «سلامت» و «امنيّت» كه سرآغاز
نعمت‌هاى بهشتى قرار داده شده، پايۀ هر
نعمت ديگرى است كه بدون اين دو هيچ
نعمتى قابل بهره‌گيرى نيست، حتى در اين دنيا نيز سرآغاز همۀ اين
نعمت‌ها،
نعمت سلامت و امنيت مى‌باشد:
(اُدْخُلوها بِسَلامٍ آمِنينَ) «داخل اين باغ‌ها شويد با سلامت و امنيّت.»
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات
قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «
نعمت»، ج۴، ص ۴۸۳.
