نهایة المأمول فی شرح کفایة الاصول (میرزاحسن رضوی قمی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این کتاب « نهاية المأمول فى شرح كفاية الاصول»، اثر ميرزا
سید حسن رضوی قمی، شرح و توضيح بخشى از
کفایه الاصول آخوند خراسانی مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال ۱۳۴۰ ق نوشته شده است.
در تقسيم‌بندى مطالب، قاعده خاصى رعايت نشده است به‌گونه‌اى كه مباحث با مقصد ششم آغاز شده و پس از ذكر دو امر و پانزده فصل، با يك خاتمه‌اى به اتمام است.
مباحث با شرح و توضيح مقصد ششم كفايه در بيان
امارات معتبر شرعى و عقلى آغاز شده است.
در ابتداى اين مقصد، احكام مربوط به
قطع بحث و بررسى شده است. بيان فرق ميان
حکومت و
کشف،
تعميم متعلق قطع، وجوب عقلى عمل بر طبق
قطع، عدم امكان جعل قطع، بيان مراتب
احکام اجمالی،
تجری و مسائل مربوط به آن،
فعل اختیاری،
جبر و تفویض، قيام
امارات در مقام
قطع موضوعی و امكان آن، قيام اصول در مقام قطع، عدم قيام
احتیاط و
استصحاب در مقام قطع، امكان جعل حكم ديگر در مورد ظن، مراتب حكم و مراتب
فعلیت، جواز يا عدم جواز
مخالفت التزامی، الحاق يا عدم الحاق
علم اجمالی به
علم تفصیلی و عدم وجود مانع از اجراى اصل در اطراف علم اجمالى، از جمله مسائل مطرح شده در اين مبحث مى‌باشند.
در امر ششم، وجوب متابعت
قطاع از قطع خويش، مورد بحث قرار گرفته است
در امر هفتم، ضمن بحث از حجيت يا عدم
حجیت قطع اجمالى و سقوط تكليف به واسطه آن،
پنج تنبيه مطرح شده است كه عبارتند از:
۱- وجوب يا عدم وجوب تحصيل غرض عقلى.
۲- بررسى صورت شك و عدم علم به
تحصیل غرض .
۳- امكان تحصيل غرض از
طريق استکشاف .
۴- بررسى اين نكته كه در صورت شك در اعتبار شيئيت امرى در مأموربه به عنوان
شرط يا
جزء، آيا اصل
اشتغال كاربرد دارد يا
احتیاط و يا
برائت.
۵- جريان برائت در اجزاء و شرايط غرض.
تقديم
علم اجمالی بر
ظن تفصیلی ، بحث از حجيت بعضى از
امارات غير علمى، امكان تعبد به
امارات و
طريقه اثبات آن و نيز مسالك موجود در اين مسأله، از ديگر مباحثى است كه در اين قسمت، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
مبحث بعدى كه نويسنده در ضمن پانزده فصل زير به شرح و توضيح آن پرداخته، عبارتند از امورى كه حجيت آن‌ها، به واسطه
تعبد پذيرفته شده است:
فصل اول: به بيان حقيقت
ظهور پرداخته شده
و نويسنده ضمن بيان فرق بين
نص و ظهور،
اقسام شک در مراد را توضيح داده و در ادامه، مباحث زير، تشريح شده است: بيان ارجاع اصول مراديه به
اصالة الظهور، لزوم اتباع ظاهر كلام
شارع ، عدم اختصاص ظهور به مقصودين افهام، عدم فرق بين ظهور كتاب و ظهور غير آن و بررسى اقوال
اخباریین در اين رابطه و ابطال آن‌ها.
در فصل دوم، احراز قطعى ظهور و
حجیت قول لغوی، مورد بحث قرار گرفته.
در فصل سوم،
اجماع منقول، وجه
حجیت اجماع،
اجماع دخولی و منقول، اختلافات موجود در نقل اجماع، ادله اعتبار
خبر واحد و تعميم اين ادله به
خبر حسی و
خبر حدسی، حجيت اجماع منقول به واسطه خبر واحد، چگونگى دلالت
الفاظ اجماع،
تعارض اجماعات منقوله و
طريقه برطرف نمودن آن، نقل
خبر متواتر به وسيله خبر واحد بررسى شده است.
در فصل چهارم، چگونگى حجيت
شهرت فتوایی پرداخته
در فصل پنجم، حجيت يا عدم حجيت خبر واحد را ضمن بررسى
آیه نفر،
آیه کتمان و فاسئلو اهل الذكر بحث كرده است.
بررسى اخبار دال بر حجيت خبر واحد و اجماع مذكور در اين رابطه، وجوه عقلى حجيت خبر واحد، واقعى يا
طريقى بودن حجيت خبر واحد و استكشاف يا عدم استكشاف عقل از اين مسأله، بحث از حجيت يا عدم حجيت
قیاس، ظن مانع و ممنوع، تعلق ظن به الفاظ روايت و اختصاص يا عدم اختصاص حجيت ظن به احكام، از جمله امور مهمى است كه در فصول بعدى مطرح شده است.
خاتمه، بخش پايانى مطالب را تشكيل داده و از جمله امورى كه در آن مورد بحث و بررسى قرار گرفته است، عبارتند از: بيان فرق ميان
ایمان و
اسلام، تقسيم اعتقاديات به امورى كه عقل مستقلاً به وجوب آن‌ها پى‌برده و امورى كه عقل اين توانايى را در مورد آن‌ها ندارد و بررسى استقلال عقل در معذوريت
جاهل قاصر .
كتاب فاقد هرگونه فهرست و پاورقى است ولى در موارد معدودى، توضيحات اندكى پيرامون برخى از مطالب، در حاشيه كتاب، ذكر شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
