نماز میت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نماز میت پس از مراسم
غسل و
کفن کردن میّت، بر
جنازه او نماز مخصوصی خوانده میشود که نماز میّت نام دارد.
نماز خواندن بر میّت
مسلمان، اگر چه
بچه باشد،
واجب است.
امام خمینی در بیان آن می‌فرماید: «نماز گزاردن بر هر میّت
مسلمان واجب است؛ اگرچه - بنابر قول اصح - مخالف حق باشد. و نماز بر تمام اقسام
کفار حتی
مرتد و کسی که محکوم به کفر شده و خود را به اسلام نسبت می‌دهد مانند ناصبی‌ها و
خوارج جایز نیست. و میّتی که در
بلاد مسلمین پیدا شود حکم مسلمان را دارد و همچنین بچه‌ای که در سرزمین مسلمان‌ها پیدا شود حکم مسلمان را دارد، ولی بچه‌ای که در سرزمین کفار پیدا شود چنانچه در آنجا مسلمانی وجود دارد که احتمال می‌رود این بچه از او باشد، حکم این کودک مشکل است. و کودکان مسلمین حتی اگر
ولد زنا باشند، درصورتی‌که شش‌ساله باشند، مانند مسلمین نماز بر آن‌ها واجب است و در استحباب نماز بر طفلی که بعد از زنده به‌دنیاآمدن، مرده است تا وقتی که به حد شش‌سالگی نرسد، تامل است، ولی اگر مرده به دنیا آمده هرچند قبل از ولادت، روح در او دمیده شده باشد، نماز بر او مستحب نیست. و قبلاً گفته شد که قسمتی از بدن اگر سینه یا شامل سینه باشد یا قسمتی از سینه که جای قلب است باشد، اگرچه فعلاً قلب در آن نباشد، حکم تمام بدن را دارد و نماز بر آن واجب است.»
باید
پدر و
مادر آن بچّه یا یکی از آنان مسلمان باشد و شش
سال بچّه تمام شده باشد.
وقت نماز میّت بعد از
غسل و
کفن است، بنابراین نماز قبل از آن دو کفایت نمی‌کند. و چنانچه غسل و کفن ممکن نباشد نماز ساقط نمی‌شود، همان‌طور که اگر
دفن میّت ممکن نباشد بازهم نماز ساقط نمی‌گردد، پس اگر در بیابان، میّتی پیدا شود که غسل و کفن‌ودفن او ممکن نباشد باید نماز بر او خوانده شده و رها شود. خلاصه آنکه هر یک از واجبات که ممکن نباشد ساقط میشود و آنچه امکان دارد باید انجام گیرد.
و «باید نماز میّت قبل از
دفن خوانده شود، نه بعد از آن. البته اگر در اثر
فراموشی یا
عذر دیگری قبل از نماز، دفن شود و یا آنکه بعد از دفن معلوم شود نماز خوانده شده
باطل بوده است،
نبش قبر میّت برای خواندن نماز جایز نیست، بلکه درصورتی‌که مدت زیادی از دفن نگذشته باشد به‌طوری‌که میّت در آن مدت متلاشی شده باشد و از اسم میّت بودن خارج شود، با مراعات شرایط از قبیل رو به
قبله بودن و غیر آن نماز بر قبر او خوانده میشود، حتی اگر کسی نتواند قبل از دفن بر میّتی که بر او نماز خوانده شده، نماز بخواند می‌تواند پس از دفن تا یک شبانه‌روز بر او نماز بخواند و اگر بیشتر از این مقدار گذشته باشد
احتیاط (واجب) ترک آن است.»
نمازگزار بر میّت باید
مؤمن باشد، بنابراین نماز مخالف (غیر مؤمن) تا چه رسد به کافر - کفایت نمی‌کند. و بنابر اقوی
بلوغ در نمازگزار شرط نیست، پس نماز
بچه ممیّز صحیح است، لیکن در کفایت کردن نماز بچه ممیّز از مکلفین بالغ، تامل است. و
ذکوریت در نمازگزار شرط نیست، بنابراین نمازخواندن زن و لو اینکه میّت مرد باشد صحیح است و در صحت نماز
زن، نبود مردان، شرط نیست، ولی سزاوار بلکه احتیاط (مستحب) آن است که اگر مرد باشد بر زن مقدّم گردد.
نمازگزار، نماز میّت را باید ایستاده و با
قصد قربت بخواند؛ و در موقع
نیّت، میّت را معیّن کند، مثلا" نیّت کند نماز می‌خوانم بر این میّت، قربت الی الله.
کسی که می‌خواهد نماز میّت بخواند، لازم نیست با
وضو یا
غسل یا
تیمّم باشد و
بدن و لباسش
پاک باشد، و اگر لباس او
غصبی هم باشد، اشکال ندارد؛ اگر چه
احتیاط مستحب آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است، رعایت کند.
نماز میّت پنج
تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید، کافی است:
بعد از نیّت و گفتن تکبیر اول بگوید: اشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَ انَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ اللَّهِ؛
و بعد از تکبیر دوّم بگوید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛
و بعد از تکبیر سوم بگوید: اللَّهُمَّ اْغفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ؛
و بعد از تکبیر چهارم اگر میت
مرد است بگوید: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا المت و اگر میت
زن است بگوید: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ المت و بعد تکبیر پنجم را بگوید.
۱- مستحب است نماز میّت به
جماعت خوانده شود و احتیاط (مستحب) آن است که تمام شرایطی که در امام جماعت، معتبر است از قبیل عدالت و مانند آن، در امام نماز میّت هم معتبر باشد، بلکه احتیاط (مستحب) آن است که شرایطی که در نماز جماعت معتبر است از قبیل نبود حائل (بین نمازگزاران) و مانند آن، در نماز جماعت بر میّت هم معتبر می‌باشد؛ اگرچه بعید نیست به جز آنچه که در
صدق عرفی جماعت لازم است؛ مانند فاصله زیاد نداشتن و نبودن حائل ضخیم، شرایط امام جماعت و نماز جماعت در نماز جماعت میّت، شرط نباشد. و در نماز جماعت بر میّت،
امام جماعت چیزی را به‌جای ماموم نمی‌خواند (و مامومین باید اذکار و ادعیه را خود بخوانند).
۲- نماز بر میّت اگرچه
واجب کفایی است، ولی مانند سایر امور تجهیز میّت کسی که در
ارث بردن از او اولویت دارد، در نماز نیز از دیگران اولی است، بنابراین اگر خود او خواست نماز بخواند یا کسی را برای نماز تعیین کند، مزاحمت او جایز نیست، بلکه بنابر اقوی صحّت عمل دیگری مشروط به اذن او است. و اگر میّت
وصیت کرده باشد که شخص معیّنی بر او نماز بخواند، بنابر احتیاط (واجب) باید ولیّ به او اذن دهد و او هم از ولیّ اذن بگیرد.
۳- جایز است بر یک
میّت، هم‌زمان چند نفر به‌صورت
فرادا و بلکه به‌صورت چند
جماعت، نماز بخوانند و برای هر یک جایز است
قصد وجوب کند مادامی‌که کسی نمازش را تمام نکرده باشد، که اگر تمام کرده باشد بقیه باید
قصد استحباب یا قربت بنمایند و همچنین است حکم افراد متعددی که در یک نماز جماعت بر میّت، نماز می‌خوانند.
۴- جایز است
ماموم در اثنای نماز جماعت بر میّت،
قصد فرادا کند به‌شرط آنکه به مقداری که به نماز ضرر می‌رساند از میّت فاصله نداشته باشد. و به‌شرط آنکه از محاذات با میّت - که در نماز میّت به طور فرادا شرط است - خارج نباشد.
۵- اگر در
تکبیرات بین اقل و اکثر
شک کند، بنابر احتیاط (واجب) باید هم دعای اقل و هم اکثر را به‌قصد رجاء بخواند، پس اگر شک کند که دو تکبیر گفته یا سه تکبیر بنا را بر اقل می‌گذارد (که دو تکبیر گفته است) و صلوات بر محمّد و آل او (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) (دعای بعد از تکبیر دوم) می‌فرستد، و دعا برای مؤمنین و مؤمنات (دعای بعد از تکبیر سوم) می‌کند و تکبیر (سوم) می‌گوید و هم برای مؤمنین و مؤمنات (دعای بعد از تکبیر سوم) و هم برای میّت (دعای بعد از تکبیر چهارم) دعا می‌نماید و تکبیر (چهارم) می‌گوید و به‌قصد رجاء برای میّت دعا می‌کند و تکبیر (پنجم) می‌گوید (و نماز را تمام می‌کند).
• احکام اسلامی، ص۳۴-۳۵.
•
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
