نماز به سوی کعبه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنا به
آیات قرآن، نمازگزاران باید رو به سوی
کعبه نماز بخوانند.
لزوم
نماز گزاردن به سوى كعبه:
۱. «... وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْها ... وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمانَكُمْ ...؛
... و ما آن قبله‌ای را كه قبلا بر آن بودی تنها برای اين قرار داديم... و خدا هرگز ايمان (نماز) شما را ضايع نمی‌گرداند....» مقصود از «ايمانكم» در آيه، بر اساس روايت
امام صادق علیه‌السلام، نماز است.
۲. «... فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ ...؛
... اكنون تو را به سوی قبله‌ای كه از آن خشنود باشی باز مي‌گردانيم، روی خود را به جانب
مسجد الحرام كن، و هر جا باشيد روی خود را به جانب آن بگردانيد....»
۳. «وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ .... وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ ...؛
از هر جا (و از هر شهر و نقطه‌ای) خارج شدی (به هنگام نماز) روی خود را به جانب مسجد الحرام كن... و از هر جا خارج شدی روی خود را به جانب مسجد الحرام كن، و هر جا بوديد روی خود را به سوی آن كنيد ....»
رو به قبله بودن در نمازهای واجب - چه یومیه و چه غیر یومیه حتی
نماز میّت - در صورت امکان واجب است و همچنین است در
نماز مستحبی که روی زمین با حالت آرامش و سکون خوانده می‌شود، اما در نماز مستحبی که در حال راه رفتن و سوار بودن و در کشتی خوانده می‌شود، رو به قبله بودن معتبر نیست.
در حال نماز، باید علم داشته باشد که رو به قبله است و بنابر اقوی بیّنه‌ای (شهادت دو عادل) که بر اساس
مبادی حسی باشد جای علم را می‌گیرد. و اگر علم و بیّنه ممکن نباشد، باید تمام کوشش خود را مبذول دارد و طبق گمانش عمل نماید. و اگر تحصیل گمان (نیز) امکان پیدا نکرد و چهار طرف در نظر او مساوی بود، در صورت وسعت وقت باید به چهار طرف نماز بخواند وگرنه به هر چند طرفی که وقت دارد. و اگر با علم و مانند آن ثابت شود که در بعضی از اطراف چهارگانه قبله نیست باید رو به طرف‌هایی که مورد احتمال می‌باشند، نماز بخواند. و به قبله شهر مسلمین - در نماز و قبرها و محراب‌های ایشان - در صورتی که معلوم نباشد که اشتباه است، اعتماد می‌شود.
شخص متحیری که واجب است نمازش را به بیش از یک طرف بخواند چنانچه دو نماز بر او واجب باشد بنابر احتیاط (واجب) باید نماز دوم را به همان طرفی که نماز اول را خوانده بخواند، چنان که احتیاط (مستحب) آن است که نماز اول را به آن چند طرف بخواند سپس نماز دوم را شروع نماید؛ اگر چه بنابر اقوی، خواندن نماز دوم بعد از خواندن نماز اول در هر طرفی، جایز است.
اگر طبق دلیل معتبری به یک طرف (به عنوان قبله) نماز بخواند سپس روشن شود که آن طرف
قبله نبوده است، چنانچه انحراف از قبله مابین طرف راست و چپ نمازگزار باشد نمازش صحیح است و اگر در اثنای نماز متوجه اشتباه و انحراف از قبله شود، آنچه که خوانده گذشته (صحیح) است و در بقیه نماز باید رو به قبله بایستد و فرقی بین باقی بودن وقت و عدم آن نیست. و چنانچه انحراف از قبله بیش از حد مابین راست و چپ او باشد، اگر وقت باقی است باید نماز را اعاده کند و اگر وقت گذشته، چیزی بر او نیست اگر چه معلوم شود پشت به قبله نماز خوانده است، البته احتیاط (مستحب) آن است که در صورتی که پشت به قبله نماز خوانده بلکه اگر چه پشت به آن نبوده،
قضا نماید و اگر چنانچه در اثنای نماز متوجه انحراف از قبله به بیش از حد ما بین راست و چپ شود در صورتی که وقت ولو برای یک رکعت داشته باشد، باید نمازش را رها کرده و رو به قبله اعاده نماید و اگر این مقدار هم وقت نباشد در بقیه نماز باید رو به قبله بایستد و بنابر اقوی هرچند که پشت به قبله بوده، نمازش صحیح است و احتیاط (مستحب) آن است که آن را قضا (هم) نماید.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۴، ص۱۴۱، برگرفته از مقاله «نماز به سوی کعبه». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
