• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نقض امان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تأمین در اسلام به اتفاق همه علمای شیعه و بیش‌تر اهل سنت عقدی لازم و واجب الوفاست. امان عهدی است که نقض یک جانبه آن توسط مسلمین جایز نیست، مگر آن‌که مستأمن خلافی مرتکب یا خدعه‌ای به‌کار برد.



قرآن می‌فرماید: «سَتَجِدونَ ءاخَرینَ یُریدونَ اَن یَأمَنوکُم و یَأمَنوا قَومَهُم... = به زودی با جمعیتی روبه‌رو خواهید شد که می‌خواهند (برای حفظ منافع خود)، هم از ناحیه شما (مسلمانان) در امان باشند و هم از ناحیه قوم خودشان (که مشرک‌اند)». قرآن در برابر این گروه شدت عمل به خرج داده و می‌فرماید: اگر به صلح واقعی روی نیاوردند آن‌ها را هر کجا یافتید اسیر کنید یا بکشید: «فَخُذوهُم واقتُلوهُم...».


در حدیثی از امام باقر (علیه‌السلام) آمده: اگر کسی شخصی را امان دهد، آنگاه خیانت کند و او را بکشد در روز قیامت در حالی که پرچمدار خدعه و خیانت است محشور خواهد شد.


ذکر آن دسته از آیات قرآن که مشتمل بر «عهد و میثاق» است در بحث امان، توسّط برخی از کتب حدیث مانند بحار الانوار و جامع احادیث الشیعه
[۳] جامع احادیث الشیعه، ج۱۶، ص۲۱۶.
تداعی کننده این نکته است که نقض امان به نوعی نقض عهد به شمار می‌آید که در قرآن و در اخلاق اسلامی شدیداً نکوهش شده است. قرآن می‌فرماید: «والموفونَ بِعَهدِهِم اِذا عهَدوا» و به صورت خاص در مورد بخشی از مشرکان پیمان شکنی را حرام می‌داند؛ یعنی آن مشرکانی که پس از پیمان با مسلمانان، بر خلاف شرایط گام برندارند و احدی را بر ضد مسلمین تقویت نکنند: «... اِلاَّ الَّذینَ عهَدتُم مِنَ المُشرِکینَ ثُمَّ لَم‌یَنقُصوکُم شیًا ولَم یُظهِروا عَلَیکُم اَحَدًا فَاَتِمّوا اِلَیهِم عَهدَهُم اِلی مُدَّتِهِم...» ولی بخشی دیگر از مشرکان روحیه پیمان‌شکنی دارند و اگر روزی بر مسلمین غالب شوند نه ملاحظه خویشاوندی و نه رعایت عهد و پیمان می‌کنند، از این رو نباید انتظار رعایت پیمان را از سوی پیامبر داشته باشند: «کَیفَ واِن یَظهَروا عَلَیکُم لا یَرقُبوا فیکُم اِلاّ ولا ذِمَّةً». برخی «ذمّه» را در این آیه به امان تفسیر کرده‌اند
[۷] تفسیر قرطبی، ج۸، ص۵۱.
، بنابراین در مدتی که کافر حربی با امانی که دریافت کرده با اطمینان و آرامش در دارالاسلام زندگی می‌کند نمی‌توان ناگهان این امان را نادیده گرفت و جان و مال او را در مخاطره افکند، مگر آن‌که ابتدائاً نقض امان از سوی او صورت گرفته باشد.


نقض امان از سوی کافر محارب مواردی دارد که به اختصار عبارت است از: ۱. مهاجرت از دارالاسلام به دارالحرب. ۲. اقدام به خلاف و خدعه به ویژه جاسوسی در سرزمین مسلمانان و به نفع دشمنان اسلام. ۳. مرگ مستأمن که نتیجه آن به نظر برخی در ترکه او ظاهر می‌شود، زیرا گروهی گفته‌اند: با مرگ وی، اموالی که در دارالاسلام به او تعلق دارد به وارث مسلمان او و در صورت نبود وارث مسلمان به امام مسلمین تعلق می‌گیرد.


اسباب النزول، واحدی؛    
امتاع الاسماع بما للرسول من الانباء والاموال والحفدة والمتاع؛مقریزی،تقی الدین.    
بحارالانوار؛ مجلسی،محمد باقر.    
المجتهد و نهایة المقتصد؛ابن رشد الحفید.    
فی تفسیر القرآن؛ شیخ طوسی.    
الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه؛علامه حلی.    
التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ مصطفوی،حسن.    
تذکرة الفقهاء؛علامه حلی.    
تفسیر التحریر و التنویر؛ابن عاشور.    
التفسیر الکبیر؛ رازی،فخرالدین.    
تفسیر المنار؛ محمد رشید رضا.    
تفسیر المنیر فی‌العقیدة والشریعة والمنهج؛
جامع احادیث الشیعة فی احکام الشریعه؛
جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام؛نجفی،محمد حسن.    
قوق قراردادهای بین المللی در اسلام؛
الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه؛شهید ثانی.    
زاد المسیر فی علم التفسیر؛ابن جوزی.    
سلسلة‌الینابیع الفقهیه؛
السنن الکبری؛
السیرة النبویه،ابن هشام؛    
فرهنگ معارف اسلامی؛
الفقه الاسلامی و ادلته؛
قواعد الاحکام؛علامه حلی    
الکشاف؛زمخشری.    
کشف الغطاء عن مبهمات شریعة الغراء؛کاشف الغطاء،جعفر.    
کنزالعمال فی سنن الاقوال والافعال؛متقی هندی.    
المبسوط فی فقه الامامیه؛شیخ طوسی.    
مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛طبرسی.    
المغنی و الشرح الکبیر؛
مفردات الفاظ القرآن؛راغب اصفهانی.    
المهذب؛
الموسوعة الفقهیة المیسره؛انصاری،محمد علی.    
المیزان فی تفسیر القرآن؛طباطبایی،محمد حسین.    
وسائل الشیعه،حر عاملی.    

۱. نساء/سوره۴، آیه۹۱.    
۲. بحارالانوار، ج۹۷، ص۴۴.    
۳. جامع احادیث الشیعه، ج۱۶، ص۲۱۶.
۴. بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
۵. توبه/سوره۹، آیه۴.    
۶. توبه/سوره۹، آیه۸.    
۷. تفسیر قرطبی، ج۸، ص۵۱.
۸. سلسلة الینابیع، ج۹، ص۲۵۷، «قواعد الاحکام».    
۹. سلسلة الینابیع، ص۲۵۶ - ۲۵۷.    



دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله امان.    




جعبه ابزار