نسبت شرطی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نسبت شرطی، به‌معنای نسبت اتصال و پیوستگی یا انفصال و گسستگی میان
مقدم و
تالی است.
هر
قضیه شرطیه؛ چه متصله باشد یا منفصله قبل از ورود
ادات شرط بر آن، دو
قضیه مستقل و جدا بوده است مثلا در قضیه: "اذا اشرقت الشمس فالنهار موجودا" باقطع نظر از اذا و فاء جمله اشرقت الشمس یک
جمله خبریه فعلیه بوده و النهار موجود نیز یک
جمله خبریه اسمیه است. حال بعد از آمدن ادات شرط، این دو استقلال خود را از دست داده و یک نوع رابطه‌ای بین آن دو بر قرار می‌شود بنابر این، اگر متکلم بگوید: "اذا اشرقت الشمس" و دیگر سخن نگوید، جای انتظار باقی است و سخنش تمام نیست مگر آن که در پی آن بلافاصله بگوید: "فالنهار موجود".
این
نسبت و رابطه بین دو جزء قضیه شرطیه از نوع رابطه این همانی که در
قضایای حملیه است نمی‌باشد چرا که نسبت میان
مقدم و
تالی در
وجود خارجی نیست که بگوییم این همان است و به یک وجود موجود‌اند بلکه نسبت بین آن دو یکی از نسبت‌های ذیل است:
۱. نسبت شرطی اتصالی؛ به‌معنای نسبت اتصال و پیوستگی و مصاحبت (همراهی) و تعلیق (معلق بودن جزء دوم بر جزء اول) است به گونه‌ای که میان مقدم و تالی
ملازمه وجود دارد.
۲. نسبت شرطی انفصالی؛ نسبت انفصال و گسستگی و
تعاند (
عناد شخصی و دشمنی طرفین) و
تباین کلی است.
بنابر این در قضیه شرطیه یا
حکم به این است که مقدم مستلزم تالی و تالی لازم و تابع مقدم است و یا در آن به انفصال و
عناد دو نسبت حکم می‌شود و این نسبت شرطی است که با نسبت این همانی در قضایای حملیه متفاوت است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• مظفر، محمدرضا، المنطق.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «نسبت شرطی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۵.
