ناصر اطروش (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن بن علی اُطْروش، ملقب به ناصر کبیر و اُطروش، متولد ۲۵۵ هجری در
مدینه بود و از نوادگان
امام زین العابدین (علیه‌السّلام) به شمار می‌رفت. او مفسر، متکلم، فقیه، ادیب و شاعر بود و در
دیلم و
طبرستان حکومت کرد. ناصر کبیر در جنگ‌ها با
سامانیان موفق شد بر سرزمین‌های دیلم و طبرستان چیره شود و توانست
مجوسیان دیلم را به
اسلام دعوت کند.
علت لقب «اُطروش» به ناشنوایی او برمی‌گردد که در یکی از جنگ‌ها به‌دست آمد. علی‌رغم اینکه برخی او را راضی به
امامت ندانسته‌اند، او از افاضل
شیعه و معتقدان به
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) بود. آثار او شامل کتاب‌های مختلف در زمینه‌های
فقه،
تفسیر و
کلام است. او در
شعبان ۳۰۴ هجری در
آمل درگذشت و
حسن بن قاسم ملقب به داعی الی الحق را به امارت طبرستان منصوب کرد.
ابومحمد حسن بن علی بن حسن بن علی بن عمر اشرف ملقب به ناصر کبیر، اُطروش و صاحب دیلم، مفسر، متکلم، فقیه، ادیب، شاعر و از نوادگان امام
زین العابدین (علیه‌السّلام) بود که مدتی حکومت دیلم و طبرستان را در دست داشت،
او جد مادری سید رضی و سید مرتضی است،
و در سال ۲۵۵ هجری در
مدینه به دنیا آمد.
به گفته
سمعانی، اطروش به کسی گفته می‌شود که کم شنوا شده باشد.
و از آن رو به حسن بن علی، اطروش گفتند که در یکی از جنگ‌ها، ضربه‌ای به سر او خورد و ناشنوا شد.
بااینکه به تصریح
شیخ بهایی و برخی دیگر، وی راضی به این
امامت نبوده
و
نجاشی و برخی دیگر نیز او را از معتقدان به
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) و بلکه از افاضل
شیعه امامیه دانسته‌اند.
ابن شهرآشوب او را امام
زیدیه خوانده
و پسر اطروش که امامی بوده، اشعاری در رد عقیده زیدی پدرش سروده است.
ابوالمفضل شیبانی و مرحوم
صدوق از او روایت کرده‌اند.
ناصر مدتی در
دیلم اقامت داشت و در آن مدت توانست اهالی
مجوسی دیلم را به
دین اسلام در آورد و مساجدی نیز برای آنها بسازد.
در سال ۳۰۱ هجری نیز به طبرستان رفت و طی جنگ‌های بسیاری که با
سامانیان (۲۶-۳۸۹ق) از جمله با
صعلوک سامانی داشت، توانست بر سرزمین‌های دیلم، جبل و طبرستان چیره شود.
او
حسن بن قاسم ملقب به داعی الی الحق را به امارت طبرستان منصوب کرد ۱۵ که تا سال ۳۱۰ هجری در دست او باقی ماند.
آثار و کتاب‌های او عبارت‌اند از:
• الامامة (کوچک)؛
• الامامة (بزرگ)؛
• الطلاق؛
• فدک والخمس؛
• الشهداء و فضل اهل الفضل منهم؛
• فصاحة ابی طالب؛
• معاذیر بنی‌هاشم فی مانقم علیهم؛
• انساب الائمة و موالیدهم الی صاحب الامر علیهم السلام؛
• الالفاظ؛
• الظلامه الفاطمیه؛
• تفسیرالقرآن در دو مجلد که زیدیه در تفاسیر خود بسیار از آن استفاده کرده‌اند. وی در این تفسیر به هزار بیت شعر احتجاج کرده است؛
• الطهاره؛
• الاذان والاقامه؛
• الصلاة؛
• اصول الزکاة؛
• الصیام؛
• المناسک؛
• السیر؛
• الایمان والنذور؛
• الرهن؛
• بیع امهات الاولاد؛
• القسامه؛
• الشفعه؛
• الغصب؛
• الحدود؛
• الامالی؛
• المسترشد؛
• اصول الدین که شاید مراد از این دو کتاب اخیر، همان کتاب‌های وی در
امامت باشد؛
• البساط فی علم الکلام (خطی).
ناصر کبیر سرانجام در
شعبان ۳۰۴ هجری
در
آمل از دنیا رفت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «ناصر اطروش (مقاله‌دوم)»، ج۲، ص۱۶۴.
