• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مکتب کلاسیسم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلاسیسم، جنبش هنری و فرهنگی ویژهٔ نیمهٔ دوم قرن هفدهم در اروپاست. این جنبش مبتنی بر آفرینش آثار هنری و ادبی با الهام از هنر باستان یونان و روم، و بازگشت به اصول و ارزش‌های زیبایی‌شناسی آنان است.


کلاسیک در زبان لاتین به معنای طبقه و گروه است. «این واژه در معنای وسیع خود به آثاری اطلاق می‌شود که نمونه ادبیات کشوری شمرده شود و مایه افتخار آن کشور باشد.»
[۱] مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ج۱، ص۸۱.


«در واقع کارهای ادبی کلاسیک به آن دسته از آثار ادبی گفته می‌شود که نوع اعلای خود باشد و بدین وسیله تبدیل شود به عنصری معیار، که مورد تقلید قرار می‌گیرد.»
[۲] آشنایی با مکتب‌های ادبی، ثروت، منصور؛ تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ اول، ص۴۷.


کلاسیسم به مکتبی ادبی اطلاق می‌شود که در قرن‌های ۱۶ تا ۱۸ میلادی در اروپا رواج داشت. این مکتب در پی شکوفایی فرهنگی (رنسانس) در اروپا به وجود آمد. رنسانس که یکی از بزرگ‌ترین وقایع تاریخ دنیا محسوب می‌شود، در قرن ۱۴ میلادی در ایتالیا و اسپانیا آغاز شد و با تأخیری ۱۵۰ ساله به کشور فرانسه راه یافت. از آن پس، فرانسه بزرگ‌ترین مدعی ادبیات کلاسیک جهان به شمار آمد.

شاید مهم‌ترین دست‌آوردی که رنسانس در پی داشت، «نهضت امانیسم» یا «انسان‌مداری» بود؛ این نهضت که تأثیر مستقیمی در شکل‌گیری مکتب کلاسیسم داشت، بر وجود انسانبه عنوان موجودی ارزشمند تأکید می‌کرد. پیش از آن و در قرون وسطا یعنی حاکمیت مطلق کلیسا بر اروپا، انسان موجودی گناه‌کار تلقی می‌شد که آمدنش به این دنیا تنها برای تزکیه نفس و ریاضت بود؛ اما نهضت امانیسم، اصالت فرد را احیا کرد و تصویر تازه‌ای از انسان ترسیم نمود. از آن پس، فرد به عنوان موجودی با ارزش و دارای عقل و شعور، راه تفکر را در پیش گرفت و نیروی بالقوه خود را برای تولیدات علمی و فرهنگی به کار بست و از روش‌های تجربی برای کشف حقایق جهان بهره برد.
[۳] آشنایی با مکتب‌های ادبی، ثروت، منصور؛ تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ اول، ص۲۵ ـ ۲۰.
[۴] مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ج۱، ص۸۷.

انسان‌مداری رایج در این زمان، بار دیگر هنر یونان باستان را زنده کرد؛ چراکه در یونان و رم باستان نیز به دور از تعصبات مذهبی به انسان به عنوان موجودی متفکر نگریسته می‌شد؛ از‌این‌رو هنرمندان سده شانزدهم بار دیگر به سراغ آثار و فرهنگ این دو سرزمین رفتند. به این ترتیب مکتب کلاسیسم شکل گرفت.

هنر کلاسیک در واقع بازگشت به آثار کهن یونان و رم باستان و کشف و استخراج قواعد و اصول هنری آن بود؛ چراکه به نظر معتقدان این مکتب، دوران طلایی هنر در همان آثار به پایان رسیده و قابل تکرار نیست. پس برای هنرمند چاره‌ای جز این نمی‌ماند که از اصول و قواعد این آثار پیروی و تقلید نماید. البته این پیروی، تقلیدی صرف نبود، بلکه به معنای به کار گیری این اصول در آثار نویسندگان و شاعران به کار می‌رفت.

نخستین بار در قرن ۱۴ میلادی سه نویسنده بزرگ و نام‌دار در ایتالیا به آثار کهن یونان توجه نشان دادند. این سه نویسنده دانته، پترارک و بوکاچیو بودند که نخستین نشانه‌های مکتب کلاسیسم در آثارشان دیده می‌شود. با آنکه مکتب کلاسیسم از ایتالیا آغاز شد، اما به سبب اشغال این کشور به وسیله اسپانیا، این مکتب تا قرن هجدهم نتوانست در آنجا رشد نماید؛ اما در همان زمان فرانسه، دوران اوج هنر کلاسیک را سپری می‌کرد.

عده‌ای از جوانان فرانسوی، گروهی به نام پلئیاد را تشکیل دادند و تصمیم گرفتند به‌جای استفاده از زبان لاتین، از زبان کشور خود برای خلق آثار هنری بهره بگیرند. تصمیم دیگر آنها استخراج قواعد و اصول هنری آثار ادبی ممکن بود. آنها می‌خواستند با این کار، چهارچوبی در اختیار هنرمندان قرار دهند تا آثار به وجود آمده دارای ارزش هنری بالاتری باشد. این افراد، در واقع نخستین پایه‌گذاران مکتب کلاسیسم بودند.
[۵] فرهنگ‌نامه (ادبی فارسی دانش‌نامه ادبی فارسی دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص‌۱۱۴۸.


برخی اصول و قواعد مکتب کلاسیسم به قرار زیر است:

۱. تقلید از طبیعت؛ ۲. تقلید از مدت؛ ۳. اصالت عقل؛ ۴. وضوح و ایجاز؛ ۵. آموزندگی و خوش‌آیندی؛ ۶. حقیقت مانندی؛ ۷. نزاکت ادبی؛ ۸. وحدت‌های سه‌گانه زمان، مکان و موضوع.
[۶] فرهنگ‌نامه (ادبی فارسی دانش‌نامه ادبی فارسی دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص‌۱۱۴۶.
[۷] مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ج۱، ص۱۰۹ ـ ۹۸.


چون‌ که مکتب کلاسیسم هم‌زمان با استقرار حکومت‌های سلطنتی در اروپا شکل گرفت و در آن هنگام ادبیات ابزاری در دست اشراف بود و نیز به سبب آنکه نویسندگان و شاعران خود را مقید به اجرای قواعد خاصی می‌کردند، این ادبیات از سطح عوام بالاتر رفت و مخاطبان خاصی برای خود یافت. هدف این آثار، تفریح و سرگرمی نبود؛ بلکه رواج اصول اخلاقی در جامعه بود.
[۸] مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ج۱، ص۹۴.
[۹] آشنایی با مکتب‌های ادبی، ثروت، منصور؛ تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ اول، ص۴۰.


از میان انواع ادبی، حماسه و تراژدی بیشتر از بقیه مورد توجه کلاسیک‌ها قرار گرفت. نویسندگان و شاعران فراوانی به این مکتب گرویدند که از بین آنها می‌توان به این افراد اشاره کرد: ولتر، ژان ژاک روسو، پیر کورنی، راسین از فرانسه؛ میلتون، درایدن و بیکن از انگلستان و گلدونی و آلفیری از ایتالیا.

در ادبیات فارسی آثار کلاسیک به آثاری اطلاق می‌شود که به سبب درونمایه‌های والای انسانی و خلاقیت‌های ادبی از زمان‌های دور به یادگار مانده است. شاه‌نامه، دیوان رودکی، بوستان و گلستان از آن جمله‌اند.
[۱۰] فرهنگ‌نامه (ادبی فارسی دانش‌نامه ادبی فارسی دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص‌۱۱۵۰.


۱. ↑ مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ج۱، ص۸۱.
۲. ↑ آشنایی با مکتب‌های ادبی، ثروت، منصور؛ تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ اول، ص۴۷.
۳. ↑ آشنایی با مکتب‌های ادبی، ثروت، منصور؛ تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ اول، ص۲۵ ـ ۲۰.
۴. ↑ مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ج۱، ص۸۷.
۵. ↑ فرهنگ‌نامه (ادبی فارسی دانش‌نامه ادبی فارسی دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص‌۱۱۴۸.
۶. ↑ فرهنگ‌نامه (ادبی فارسی دانش‌نامه ادبی فارسی دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص‌۱۱۴۶.
۷. ↑ مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ج۱، ص۱۰۹ ـ ۹۸.
۸. ↑ مکتب‌های ادبی، سید حسینی، رضا؛ تهران، نگاه، ۱۳۸۴، چاپ سیزدهم، ج۱، ص۹۴.
۹. ↑ آشنایی با مکتب‌های ادبی، ثروت، منصور؛ تهران، سخن، ۱۳۸۵، چاپ اول، ص۴۰.
۱۰. ↑ فرهنگ‌نامه (ادبی فارسی دانش‌نامه ادبی فارسی دانش‌نامه ادب فارسی ۲)، انوشه، حسن (به سرپرستی)؛ تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ص‌۱۱۵۰.


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «مکتب کلاسیسم».    




جعبه ابزار