مِثل (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مِثلِ:
(بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى)مِثلِ: به کسر میم
به معنای «مانند و نظیر» و جمع آن «
امثال» است.
آیه مورد بحث، یک دستور کلی و عمومی را صادر کرده است و آن این‌که
مقابله به مثل وظیفه هر فرد
مسلمان است و
به هرکس اجازه داده شده که در
مقابل ستمگر
به‌پا خیزد و
به همان اندازه که
به او تجاوز شده پاسخ گوید.
این کار طبق قوانین آفرینش است، حتی سلول‌های بدن در
مقابل میکرب‌های مهاجم می‌ایستند و از تعدی و تجاوز آنها
به کشور تن جلوگیری می‌کنند.
اسلام نیز
مقابله به مثل را (برخلاف
مسیحیت کنونی) تایید کرده است، البته این سخن با مسالۀ
عفو و گذشت منافاتی ندارد.
به موردی از کاربرد «
مِثلِ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
((الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَ الْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَ اعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ) (
ماه حرام، در برابر ماه حرام. اگر آنها، احترام آن را شكستند، شما نيز مى‌توانيد
مقابله به مثل كنيد. و تمام حرمت‌هاى شكسته شده،
قابل قصاص است و بطور كلّى هركس
به شما حمله كرد، همانند حمله وى بر او حمله كنيد و از مخالفت فرمان خدا بپرهيزيد و زياده‌روى ننماييد؛ و بدانيدخدا با پرهيزگاران است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: معناى آيه چنين مى‌شود كه
خدای سبحان قصاص در خصوص شهر حرام را هم
تشریع كرده، براى اينكه قصاص در تمامى حرمات را تشريع كرده، كه شهر حرام هم يكى از آنهاست و اگر قصاص را تشريع كرده بدان جهت است كه تجاوز در
مقابل تجاوز را با رعايت برابرى تشريع نموده است.
آن گاه
مسلمانان را سفارش مى‌كند
به اينكه ملازم طريق احتياط باشند، و در اعتدا و تجاوز
به عنوان قصاص پا از حد فراتر نگذارند چون مساله قصاص با استعمال شدت و
خشم و
سطوت و ساير قوايى كه آدمى را
به سوى طغيان و انحراف از جاده
عدالت مى‌خواند سروكار دارد و خداى تعالى معتدين يعنى همين منحرفين از جاده اعتدال را دوست نمى‌دارد، و چنين افراد بيش از آن احتياجى كه
به قصاص و
انتقام دارند
به محبت خدا و
ولایت و نصرت او محتاجند، و بدين جهت در آخر فرمود:
(وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ.)
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مثل»، ج۴، ص۲۴۷.
