مُحاسِبَه (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُحاسِبَه (به ضم میم) از
مفردات نهج البلاغه به معنای اقامه و عملی کردن حساب است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره‌ی رسیدگی به حساب خود و ایستادگی در مبارزه با
باطل از این واژه استفاده نموده است.
مُحاسِبَه به معنای حساب و شمردن است؛ چنان‌که گفته می‌شود: «
حاسبه: اقام علیه الحساب».
برخی از مواردی که در
نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص رسیدگی به حساب خود فرموده است:
«عِبَادَ اللهِ، زِنُوا اَنْفُسَکُمْ مِنْ قَبْلِ اَنْ تُوزَنُوا، وَ حَاسِبُوهَا مِنْ قَبْلِ اَنْ تُحَاسَبُوا»؛
«ای بندگان خدا، پیش از آن‌که مورد سنجش قرار گیرید خود را بسنجید، و قبل از آن‌که شما را به پای حساب ببرند، حساب خود را برسید».
فعل «حسب یحسب» از باب علم یعلم به معنی ظن و گمان آید، مصدر آن حِسبان به کسر اوّل است.
امام (علیه‌السلام) در نامه‌ای به برادرش
عقیل درباره‌ی ایستادگی در مبارزه با باطل می‌نویسد: آنچه درباره
جنگ از من سؤال کردی رای من رای کسانی است که آن‌را حلال می‌دانند؛ تا ملاقات
خدا در این رای خواهم بود ....
«وَ لاَ تَحْسَبَنَّ ابْنَ اَبِیکَ (وَلَوْ اَسْلَمَهُ النَّاسُ) مُتَضَرِّعاً مُتَخَشِّعاً، وَلاَ مُقِرّاً لِلضَّیْمِ وَاهِناً»؛
«هرگز گمان نکنی که فرزند پدرت (اگر چه مردم او را رها کنند) به
تضرّع و
خشوع افتد و یا در برابر
ظلم، سستی به خرج دهد و تسلیم و راضی شود».
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «محاسبه»، ص۲۷۱.
