مقام (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُقامَ: (لا مُقامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا) بر وزن «مدام» به ضم میم، ممکن است
مصدر میمی به معنی
«اقامت و منزل گزیدن» باشد و نیز ممکن است
اسم مکان به معنی
«محل و جای اقامت» باشد.
به موردی از کاربرد
مُقام در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِذْ قالَت طّائِفَةٌ مِّنْهُمْ يا أَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَ يَسْتَأْذِنُ فَريقٌ مِّنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنا عَوْرَةٌ وَ ما هیَ بِعَوْرَةٍ إِن يُرِيدُونَ إِلّا فِرارًا) (و نيز به خاطر آوريد زمانى را كه گروهى از آنها گفتند: «اى اهل
یثرب اى مردم
مدینه)! اين جا جاى ماندن شما نيست؛ به خانه‌هاى خود باز گرديد.» و گروهى از آنان از
پیامبر اجازه بازگشت مى‌خواستند و مى‌گفتند: «خانه‌هاى ما بى‌حفاظ است.» در حالى كه بى‌حفاظ نبود؛ آنها فقط مى‌خواستند از
جنگ فرار كنند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
و كلمه
مقام به ضمه ميم به معناى
اقامه است، و اينكه گفتند اى اهل مدينه شما در اين جا
مقام نداريد، و ناگزير بايد برگرديد، معنايش اين است كه ديگر معنا ندارد در اين جا
اقامت كنيد، چون در مقابل لشكرهاى مشركين تاب نمى‌آوريد، و ناگزير بايد برگرديد.
آیه مورد بحث به شرح حال گروه خطرناکی از منافقان بیماردل (در صحنه
احزاب) که نسبت به دیگران خباثت و آلودگی بیشتری داشتند می‌پردازد، می‌گوید: «و نیز به خاطر بیاورید هنگامی را که گروهی از آنها گفتند: ای مردم یثرب (مدینه) این جا، جای توقف شما نیست، به خانه‌های خود بازگردید...»
(لا مُقامَ لَکُمْ فَارْجِعُوا) منظور آنها این بود که بگویند در برابر این انبوه
دشمن کاری از شما ساخته نیست، خود را از معرکه بیرون بکشید و خویشتن را به هلاکت و زن و فرزندان را به دست
اسارت نسپارید.
و به این ترتیب می‌خواستند جمعیت
انصار را از لشکر
اسلام جدا کنند، این از یکسو.
از سوی دیگر «گروهی از همین
منافقان که در مدینه خانه داشتند از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اجازه می‌خواستند که بازگردند و برای بازگشت خود عذرتراشی می‌کردند، از جمله می‌گفتند: خانه‌های ما دیوار و در و پیکر درستی ندارد، در حالی که چنین نبود، آنها فقط می‌خواستند صحنه را خالی و نیز فرار کنند».
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مقام»، ج۳، ص۷۹۷-۷۹۸.
