مفهوم واژه ادبیّات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
واژه ادبیات نام پاره‌ای از رشته‌های دانشگاهی هست، به‌معنای مجموعه آثار زبانی زیبا به‌کار می‌رود و در قالب‌های
شعر ، داستان و... پدید می‌آیند.
واژه ادبیات که امروزه در
زبان فارسی بسیار آشنا و پرکاربرد است؛ به‌ویژه که نام پاره‌ای از رشته‌های دانشگاهی نیز هست، به‌معنای مجموعه آثار زبانی زیبا و هنرمندانه‌ای به‌کار می‌رود که در قالب‌های
شعر ، داستان، نمایشنامه و... از سوی شاعران و نویسندگان یک ملّت پدید می‌آیند و
فرهنگ آن ملّت را بارور می‌سازند و همین آثار منظوم و منثور‌اند که در رشته‌های ادبیات آموخته می‌شوند. «ادبیات» به این معنا، همه آثار ادبی را فرا می‌گیرد؛ خواه آن‌ها که به کتابت درآمده‌اند و خواه آن‌ها که شکل نوشتاری نیافته‌اند و به‌صورت شفاهی و سینه به سینه به دوستداران می‌رسند.
امروزه برای ثبت و ضبط آثار شفاهی کوشش‌های بسیاری صورت گرفته و انبوهی از آن‌ها نیز صورت نوشتار یافته‌اند. آن‌چه مانند
واژه‌شناسی ، دستور زبان،
معانی ،
بیان ،
بدیع ،
عروض و قافیه که برای درک و دریافت و نقد و تحلیل بهتر این آثار بایسته است، و نیز آن‌چه درباره این آثار و پدیدآورندگان آن‌ها نوشته می‌شود، مانند تاریخ ادبیات، نقد ادبی، و سبک
شناسی نیز ادبیات خوانده می‌شود.
ادبیات جز معنای رایج یاد‌شده، گاه، هم در
زبان عربی و هم در زبان فارسی به‌معنای دیگری نیز به‌کار می‌رود؛ معنایی که چندان درست و پسندیده نیست و باید از آن پرهیز شود. در این معنا، ادبیات یعنی همه کتاب‌ها و مقاله‌هایی که درباره موضوع خاصّی نوشته شده است. ادبیات به این معنا، کم و بیش برابر است با آن‌چه امروزه «کتاب
شناسی» یا «منابع و مآخذ» یک چیز گفته می‌شود؛ برای مثال «ادبیات ولایت» یعنی کتاب‌ها و مقاله‌هایی که درباره
ولایت نوشته شده یا «ادبیات آزادی»، یعنی آن‌چه درباره
آزادی نوشته شده است؛ برای نمونه، در مجله‌ای معتبر در پایان مقاله‌ای علمی درباره زمین‌لرزه، هنگام یاد‌کرد منابع و مآخذ، ترکیب «ادبیات زمین‌لرزه» آمده و در زیر آن نام شماری کتاب، یاد‌شده است.
ریشه این معنای ناروا نیز به معادل فرانسوی آن «لیتراتور» باز‌می‌گردد؛ زیرا این واژه فرانسوی و به‌ویژه معادل انگلیسی آن «لیترچر» (litrature) در خود آن زبان‌ها جز معنای پیشین، به‌معنای منابع و مآخذ نیز هست و همین، زمینه‌ای شد تا پاره‌ای از نویسندگان و مترجمان فارسی و عربی، نسنجیده و با گرته‌برداری، این معنا را به معادل فارسی و عربی آن (ادبیات) سرایت دهند و آن را به‌معنای منابع و مآخذ نیز به‌کار برند.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«ادبیات قرآن».
