مفهوم اختلاف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اختلاف جدایی و پراکندگی
عقیدتی و اجتماعی است.
اختلاف از ریشه «خلف» بدین معنا است که انسان راهی را در پیش گیرد که غیر از راه دیگری است.
خلف، به‌معنای آمد و
شد نیز آمده‌است؛
مانند
شب و روز که پشت سر هم در رفت و آمد هستند.
واژه اختلاف در
قرآن به‌صورت ماضی و مضارع ۳۵ بار و به‌صورت اسم فاعل ۱۰ بار آمده است؛ نظیر بقره/۲۱۳؛ آل‌عمران/۱۹ و ۱۰۵؛ یونس/۱۹؛
و غیر از معنای تفرقه به‌معنای تفاوت تکوینی میان موجودات گوناگون نیز استعمال شده است؛ چنان‌که به تفاوت حیوانات
و میوه‌های گوناگون
با همین واژه اشاره شده است.
هم‌چنین قرآن از تفاوت زبان و رنگ مردم، به اختلاف تعبیر کرده و آن را از نشانه‌های خدا برشمرده است:«و‌مِن ءایتِهِ... واختِلفُ اَلسِنَتِکُم و اَلونِکُم».
افزون بر واژه اختلاف، این مفهوم در قالب الفاظی چون
تنازع،
و شیع به‌معنای دسته‌های گوناگون،
نزغ
شیطان ،
فرق و مشتقّات آن،
و شقاق
نیز آمده است، و در همه جا از
تفرقه و جدایی به‌صورت امری نکوهیده و زیان بخش یاد‌شده است.
با توجّه به آیه «کانَ النّاسُ اُمَّةً وحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیّینَ مُبَشِّرینَ و مُنذِرینَ و اَنزَلَ مَعَهُمُ الکِتبَ بِالحَقِّ لِیَحکُمَ بَینَ النّاسِ فیمَا اختَلَفوا فیهِ»،
به نظر می‌رسد تفرقه و اختلاف که معلول زندگی اجتماعی بشر است، ریشه تاریخی داشته و از دوران نخستین به‌صورت دامنه‌داری آغاز شده است.
اختلاف و نزاع
قابیل با برادرش
هابیل و نیز اختلاف عمیق دین‌داران با کافران و مشرکان که در لا‌به‌لای قصّه‌های قرآن آمده، در همین جهت قابل بررسی است؛
چنان‌که به تفصیل اختلاف میان بنی‌اسرائیل در برخورد با رخدادهای گوناگون چون
گوساله‌پرستی،
کشته شدن بی‌گناهی از یکی از تیره‌های دوازده‌گانه،
و ترفند
فرعون و استفاده از شکاف اجتماعی برای استثمار
بنی‌اسرائیل ،
و تفرقه بین
یهود و
نصارا با پیدایش فرقه‌های مذهبی متعدّد میان ایشان
گزارش شده است.
اغاثة اللهفان من مصاید الشیطان؛ الامالی، طوسی؛ بحارالانوار؛ بحوث
فی الملل والنحل؛ تاریخ جامع ادیان؛ التبیان
فی تفسیرالقرآن؛ تفسیر جوامع الجامع؛ تفسیر راهنما؛ تفسیر
الصافی؛ تفسیر صحیح آیات مشکله قرآن؛ تفسیر غریب القرآن الکریم؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیرالمنار؛ تفسیر منهج الصادقین؛ تفسیر نمونه؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الدرالمنثور
فی التفسیر بالمأثور؛ السیرة النبویه، ابن‌کثیر؛ السیرة النبویه، ابن‌هشام؛ الشفاء؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ صحیح البخاری؛ الصحیح من سیرة النبی الاعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)؛ طرق حدیث الائمه اثنا‌عشر؛ الکافی؛ کتاب سلیم‌بن قیس؛ الکشاف؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ کشف‌المراد
فی شرح تجرید الاعتقاد؛ کنزالعمال
فی سنن الاقوال و الافعال؛ مجمع‌البحرین؛ مجمع‌البیان
فی تفسیر القرآن؛ المستدرک علی الصحیحین؛ مسند احمدبن حنبل؛ مفردات الفاظ القرآن؛ مکاتیب الرسول؛ المکاسب؛ الملل والنحل؛ المیزان
فی تفسیرالقرآن؛ النص والاجتهاد؛ ینابیع الموده
مرکز دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اختلاف».
