مغالطه استخدام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مغالطه استخدام، از انواع
مغالطه مماراتی بوده و به‌معنای اراده یکی از دو معنای لفظ است به نحوی که از ضمیری که به لفظ برگشت می‌کند، معنای دیگری اراده شود.
گاهی
مغالطه در
مفردات الفاظ واقع می‌شود و گاهی در
جمله و
ترکیب الفاظ. یعنی الفاظ و کلمات و مفردات این جمله مرکب، هیچ کدام ابهام و ایهامی نداشته و معنای آن روشن است و لکن به سبب ترکیب آن‌ها با یکدیگر و ساختن یک جمله از آن‌ها چنین اشتباهی پدید می‌آید. مثلا از صحابه‌ای پرسیدند: پس از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) کدام یک از
اصحاب حضرت از همه برتر بوده وی در پاسخ گفت: "من بنته فی بیته" یعنی کسی که دختر او در خانه او است. و آن دو احتمال دارد.
۱. مراد از
موصول،
ابوبکر باشد چون دختر ابوبکر (
عایشه) در خانه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود.
۲. مراد از
موصول حضرت علی (علیه‌السّلام) باشد زیرا
دختر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در خانه حضرت علی (علیه‌السّلام) است، پس بر
افضلیت علی (علیه‌السّلام) دلالت می‌کند.
بنابراین از انواع
مغالطه مماراتی، مغالطه استخدام و
مغالطه توریه می‌باشند. مغالطه استخدام عبارت است از اراده یکی از دو معنای لفظ به نحوی که از ضمیری که به لفظ برگشت می‌کند معنای دیگری را اراده کند یا یکی از دو معنا را به توسط یکی از دو ضمیر، سپس با ضمیر دیگر معنای دیگر را اراده کند. مثلا: گفته می‌شود که علماء و دانشمندان در جامعه محترم‌اند و آنان جایز التقلید می‌باشند و در این جمله، ضمیر " آنان " به یک دسته خاصی که مجتهد عادل جامع شرایط باشد بر می‌گردد نه به عموم علماء.
و مغالطه توریه عبارت است از این که لفظی دارای دو معنا است که یکی از آن دو قریب به
ذهن و دیگری بعید است و گوینده از لفظ همان معنای بعید را اراده کرده است ولی مخاطب گمان می‌برد که همین معنای قریب مراد است. یا متکلم معنای مطابق با واقع بودن لفظی را اراده کند ولی هنگام القای لفظ به مخاطب، قصد کند که او معنای خلاف آن را بفهمد مثلا در مقام انکار چیزی بگوید "علم الله ما قلته" و از کلمه "
ماء موصول" را اراده کند در حالی که مخاطب "نافیه" بفهمد.
در تنظیم این مقاله از منبع ذیل استفاده شده است:
• مظفر، محمدرضا، المنطق.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مغالطه استخدام»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۸.
