مشرق تابستان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این نظام که مبداء پیدایش فصول چهارگانه سال با برکات فراوانی است در حقیقت تأکید و تکمیلی است برای وجود میزان در آفرینش آسمانها، و در مجموع هم بیانگر نظام دقیق آفرینش و حرکت
زمین و
ماه و
خورشید می‌باشد، و هم اشاره ای است به نعمتها و برکاتی که از این رهگذر عائد
انسان می‌شود.
قرآن کریم در مورد تفاوت
مشرق تابستان با
مشرق زمستان چنین می فرماید: «رب المشرقین ورب المغربین» او پروردگار دو
مشرق و دو مغرب است. (
اصبغ بن نباته می‌گوید:
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در خطبه‌ای فرمود: ... معنای خدا «رب المشرقین و رب المغربین» _ پروردگار دو
مشرق و دو مغرب- این است که
مشرق زمستان در محدوده خود و
مشرق تابستان در محدوده دیگر است.
)
منظور از دو
مشرق،
مشرق تابستان و
مشرق زمستان است، که به خاطر دو جا بودن آن دو چهار فصل پدید می‌آید، و ارزاق روزی خواران
انتظام می‌پذیرد. بعضی هم گفته‌اند: مراد از دو
مشرق،
مشرق خورشید و
مشرق ماه است، و مراد از دو مغرب هم دو مغرب آن دو است.
درست است که خورشید در هر روزی از ایام سال از نقطه‌ای طلوع و در نقطه‌ای
غروب می‌کند، و به این ترتیب به تعداد روزهای سال
مشرق و مغرب دارد، ولی با توجه به حداکثر میل شمالی آفتاب، و میل جنوبی آن در حقیقت دو
مشرق و دو
مغرب دارد، و بقیه در میان این دو می‌باشد.
این نظام که مبداء پیدایش فصول چهارگانه سال با برکات فراوانی است در حقیقت تأکید و تکمیلی است برای آنچه در آیات قبل آمده، آنجا که سخن از حساب سیر خورشید و
ماه در میان است، و همچنین سخن از وجود میزان در آفرینش آسمانها، و در مجموع هم بیانگر نظام دقیق آفرینش و حرکت
زمین و ماه و خورشید می‌باشد، و هم اشاره ای است به نعمتها و برکاتی که از این رهگذر عائد
انسان می‌شود. از آنچه گفتیم این نکته به خوبی روشن شد که چرا در بعض آیات
قرآن آمده است: فلا اقسم برب
المشارق و المغارب (سوگند به پروردگار
مشرقها و مغربها).
زیرا در آنجا اشاره به تمام
مشرقها و مغربهای خورشید در عرض سال است، در حالی که در آیه مورد بحث تنها به نهایت قوس صعودی و نزولی آن اشاره می‌کند.
«فلا اقسم برب
المشـرق والمغـرب انا لقـدرون»
سوگند به پروردگار
مشرقها و مغربها که ما قادریم.
یعنی
مشارق خورشید، و مغارب آن. چون خورشید در هر روز از ایام سالهای شمسی
مشرق و مغربی جداگانه دارد، هیچ روزی از
مشرق دیروزش طلوع و در مغرب دیروزش غروب نمی‌کند، مگر در مثل همان روز در سالهای آینده.
احتمال هم دارد مراد از
مشارق و مغارب
مشرقهای همه ستارگان و مغربهای آنها باشد.
تعبیر به رب
المشارق و المغارب (پروردگار
مشرقها و مغربها) ممکن است اشاره به این باشد که همان خداوندی که قادر است خورشید با عظمت را هر روزی در
مشرق و مغرب جدیدی قرار دهد، و آنچنان این حساب دقیق باشد که میلیونها سال دوره سالانه خود را بی کم و کاست طی کند، قادر است بار دیگر انسان را به زندگی باز گرداند و حیات نوینی بخشد و یا گروهی را ببرد و گروهی شایسته تر جانشین آنها کند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۲۸۳، برگرفته از مقاله «مشرق تابستان».
