مشخصات کعبه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مشخصات کعبه بر اساس متر، عبارت است از: طول ضلع در کعبه؛ یعنی از رکن اسود تا رکن عراقی ۶۸/۱۱ متر. طول رکن عراقی تا شامی، طرفی که
حجر اسماعیل در آن قرار دارد: ۹۰/۹ متر. طول رکن شامی تا رکن یمانی ۰۴/۱۲ متر. طول رکن یمانی تا رکن اسود ۱۸/۱۰ متر.
بنای کعبه از سنگهای سیاه و سختی ساخته شده که با کنار زدن پرده از روی آن، کاملا آشکار است. این سنگها که از زمان بنای کعبه از سال ۱۰۴۰ ق. تا به امروز برجای مانده، از کوه‌های
مکه به ویژه جبل الکعبه که در محله شبیکه مکه بوده، گرفته شده است.
سنگها اندازه‌های مختلف دارد، به طوری که بزرگترین آنها با طول و عرض و ارتفاع ۱۹۰، ۵۰ و ۲۸ سانتیمتر و کوچکترین آنها با طول و عرض ۵۰ و ۴۰ سانتیمتر می‌باشد. پایه‌های آن از سرب مذاب ساخته شده و بدین ترتیب بنایی است نسبتا مستحکم و استوار.
پیش از بنای
قریش ، کعبه دو در داشته است: یکی در ناحیه شرقی ـ محل در فعلی ـ و دیگری در ناحیه غربی، که از یکی وارد و از دیگری خارج می‌شده‌اند، اما قریش تنها در ناحیه شرقی آن دری نصب کرد. همان گونه که گذشت، بعدها ابن زبیر در دیگر را گشود که به وسیله حجاج بسته شد و اکنون همان یک در باقی مانده است. این در تا به حال چندین بارعوض شده است و آخرین بار در سال ۱۳۹۸ قمری به دستور
خالد بن عبدالعزیز در جدیدی ساخته و نصب گردید.
ساختمان کعبه نیز از سال ۱۰۴۰ تا
قرن اخیر تعمیر نشده بود، ولی در
سال ۱۳۷۷ قمری و سپس ۱۴۱۷ به دستور سعود بن عبدالعزیز و فهد بن عبدالعزیز در آن تعمیراتی صورت گرفت.
سقف کعبه به صورت دو سقفی است که با سه پایه چوبی که در میانه آن در یک ردیف قرار گرفته، نگهداری می‌شود. اطراف آن سنگهای مرمر نصب شده و در کنار آن پلکانی قرار دارد که برای رسیدن به سقف بالایی تعبیه شده است. پیشتر به اندازه‌های اضلاع کعبه، اشاره کردیم و اکنون توضیح ذیل را از زبان مسؤول فعلی کعبه که از
خاندان آل شیبه است ـ و اینان از پیش از اسلام تا به امروز سدانت و حراست کعبه را در اختیار داشته و دارند ـ می‌آوریم: بنای آن از سنگ سخت (الحجارة الصلبة الزقاء) است. ارتفاع آن حدود پانزده متر (به طور دقیق ۸۵/۱۴) و طول جهتی که حجر (اسماعیل) در آن است و وجه برابرش ده متر و ده (به طور دقیق ۲۲/۱۰) سانتیمتر است و طول دو ضلع دیگر دوازده (به طور دقیق ۵۸/۱۱) متر است.
زاویه‌های کعبه نیز تقریبا به سمت جهات اربعه؛
شمال ،
جنوب ،
شرق و
غرب است. حجرالاسود در ارتفاع ۱۰/۱ از زمین قرار گرفته و در کعبه نیز حدود دو متری از زمین مطاف ارتفاع دارد و با نردبان باید بالا رفت. کعبه از
دریا حدود ۳۰۰ متر بالاتر است. محل کعبه تقریبا در وسط مسجدالحرام است و بیشتر به ضلع شرقی ـ جنوبی مسجدالحرام نزدیک است تا به دو ضلع دیگر.
اطراف کعبه، میدان مطاف است و این یک دایره مستطیلی است که قطر شمالی ـ جنوبی آن ۵۱ متر و قطر شرقی ـ غربی آن ۴۱ متر است. دایره مطاف که خارج از مستطیل کعبه است، در غرب و جنوب با فاصله ۵۱ متر و شرق و شمال ۴۱ متر است. زمانی که ما در جهت شرقی از طرف باب السلام یا باب النبی وارد
مسجد الحرام شویم و به کعبه نگاه کنیم، می‌بینیم این خانه، از پارچه‌ای سیاه که آیاتی از قرآن را بر آن بافته‌اند، پوشیده شده و با احتشام و جبروت جلوه می‌کند. این
آیات قرآنی با رشته نقره‌ای طلافام بر آن بافته شده و اطراف آن را گرفته است. در کعبه نیز پوشیده از نقره‌ای است که طلای خالص روی آن گرفته و آیاتی با طلا بر روی آن برجسته شده است.
پرده کعبه گفته شده است که برای نخستین بار
حضرت اسماعیل علیه‌السّلام پرده‌ای بر روی کعبه کشید. بعدها قریش این سنت را ادامه داد و پرده داری کعبه برای آنان منصبی ویژه شد. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم پس از
فتح مکه (۲۰ رمضان سال هشتم هجرت) پرده آن را عوض کرد. بعد از آن همیشه یکی از کارهای خلفا و امیران توجه به همین پرده و تعویض سالانه آن بوده است. گفتنی است که پوشاندن پرده بر کعبه که بیشتر به هدف حفظ دیواره‌های آن از آسیب‌های بیرونی و نیز حرمت نهادن به آن بود، به مرور، از نظر سیاسی بسیار با اهمیت و برای بافنده آن مایه افتخار بوده است. بی تردید باید از لحاظ تخصص در بافندگی، مصر را پیشگام دانست؛ به همین دلیل حتی زمان عباسیان، در بسیاری از سال‌ها، کار بافتن پرده به دست مصریان انجام می‌شد. در میان دولت‌های اسلامی، زمانی که در هر گوشه‌ای از دنیای اسلام دولتی حاکم بود، آنهایی موفق به داشتن این افتخار می‌شدند که از
قدرت سیاسی بالاتری برخودار بودند. پس از
امویان ،
عباسیان ،
فاطمیان ، حاکمان
یمن وزمانی نیز برخی از قدرت‌های پرنفوذ محلی کار تهیه پرده را بر عهده داشتند. آنان نام خویش را نیز بر پرده می‌نوشتند و تا مدتی که پرده برقرار بود، نام آنان نیز در منظر دید طواف کنندگان قرار داشت؛ مثلا زمانی که در آستانه قرن چهارم هجری ابوالسرایا به نام علویان در
عراق قیام کرد و مدتی اوضاع را در اختیار داشت، حسین بن افطس نماینده وی در مکه، پرده‌ای برای کعبه فرستاد که روی آن چنین نوشته شده بود: بسم الله الرحمن الرحیم، وصلی الله علی محمد و علی اهل بیته الطاهرین الاخیار، امر ابوالسرایا الاصفر، بن الاصفر داعیة آل محمد بعمل هذه الکسوة لبیت الله الحرام.
آثار اسلامی مکه و مدینه، برگرفته از مقاله«مشخصات کعبه».
