مسجد حنانه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مسجد حَنّانه ، مسجدی در شرق
شهر نجف نزدیک
مرقد کمیل بن زیاد، که طبق نقل‌های تاریخی، زمین آن دو بار در عزای
ائمه (علیه‌السّلام) ناله کرده است؛ یک بار در زمان تشییع امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و یک بار نیز بعد از
واقعه کربلا. علت نام‌گذاری مسجد نیز همین است.
![]()
این مسجد در محله حنانه، به فاصله ۲. ۵ کیلومتری از
حرم امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، سمت شمال نجف، و در نزدیکی
مرقد کمیل بن زیاد نخعی واقع است. در سده‌های اخیر با گسترش شهر نجف، این مسجد جزو شهر نجف قرار گرفته است.
حنانه به معنای گریه‌کننده است. دربارۀ علت نام‌گذاری این مسجد به حنانه چند قول وجود دارد:
برخی معتقدند هنگام عبور کاروان اسرای اهل‌بیت (علیهم‌السّلام)، سرهای بریده
امام حسین (علیه‌السّلام) و یارانش را در این محل بر زمین گذاشتند. گفته‌اند در این هنگام صدایی شبیه به ناله بچه شتری (حنانه) که مادرش را گم کرده باشد بلند شد. نقل شده است که
امام صادق (علیه‌السّلام) هنگام سفر به
کوفه و نجف، در سه مکان ایستادند و
نماز گزاردند که یکی از آن‌ها در این محل بود. هنگامی که علّت را پرسیدند، فرمودند: «سر جدم
حسین (علیه‌السّلام) را در اینجا نهادند».
از این‌رو این محل، به حنانه معروف شد.
براساس قول دیگر،
در این محل، میل یا ستونی وجود داشته است که به گفته «
ابن شهرآشوب»، هنگام عبور جنازه مطهر امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) از کوفه به نجف، به نشانه تاسف و ناراحتی، کج شد.
در این روایت، از ستون یا میل مورد نظر به نام «قائم مائل»، یاد شده است. ظاهراً مسجد حنّانه، در جایگاه همان ستون بنا شده است.
در روایتی آمده است که از امام صادق (علیه‌السّلام) پرسیده شد این ستون که در راه نجف قرار دارد چیست؟
امام (علیه‌السّلام) فرمود: «هنگامی که جنازه امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را از اینجا عبور می‌دادند این ستون از اندوه بر درگذشت حضرتش خم شد، چنان‌که تخت
ابرهه هنگام ورود
عبدالمطلب بر او خم شد.»
برخی نیز معتقدند که کلمه حنانه، از نام یک دیر مسیحی به نام «حنّا» (از دیرهای قدیمی منطقه حیره)، گرفته شده که پیش‌تر در محل مسجد، وجود داشته است و می‌تواند بر میل یا ستونی منطبق باشد که در روایت امام صادق (علیه‌السّلام)، به آن اشاره شده است.
![]()
امروزه در این مسجد، ضریحی منسوب به سر امام حسین (علیه‌السّلام) وجود دارد که به قولی، محل دفن سر شریف آن حضرت به شمار می‌آید.
از اعمال این مسجد زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) و نماز زیارت سیدالشهداء است.
در روایات وارد شده است که وقتی
امام صادق (علیه‌السّلام) وارد شهر نجف و کوفه شدند در سه جا از اسب پیاده شده، سلام داده و به نماز پرداختند، اولی
حرم امام علی (علیه‌السّلام)، دومی مسجد حنانه و موضع
راس الحسین (علیه‌السّلام)، و سوم
مقام امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) در
وادی السلام.
• الکافی، محمد بن یعقوب الکلینی، تصحیح: علی اکبر الغفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
• بحارالانوار، محمدباقر المجلسی، ط ٢، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ه. ق - ١٩٨٣م.
• مراقد المعارف، محمد حرزالدین، تحقیق:
محمدحسین حرزالدین، قم،
سعید بن جبیر، ٢٠٠٧م.
• الامالی ، محمد بن الحسن (الشیخ الطوسی)، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة - مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، ١۴١۴ه. ق.
• ماضی النجف وحاضرها ، جعفر آل محبوبة، بیروت، دار الاضواء، ١۴٠۶ه. ق - ١٩٨۶م.
• العتبات المقدسة فی الکوفة، محمد
سعید الطریحی، ط ٢، بیروت، ١۴٠۶ه. ق - ١٩٨۶م.
• کامل الزیارات، جعفر بن محمد بن جعفر (ابن قولویه قمی)، تصحیح: بهراد الجعفری، ط١، تهران، صدوق، ١٣٧۵ه. ش.
• مناقب آل ابی‌طالب، محمد بن علی السروی المازندرانی (ابن شهرآشوب)، تحقیق: یوسف البقاعی، ط ٢، بیروت، دار الاضواء، ١۴١٢ه. ق - ١٩٩١م.
• مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی.
• راهنمای مصوّر سفر زیارتی عراق، سید احمد علوی، قم، معروف، ١٣٨٩ه. ش.
زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «ممسجد حنانه»، ج۱، ص۷۲.
