مزار امامزاده علی بن محمد باقر (علیه‌السّلام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مزار امامزاده علی بن
محمد باقر (علیه‌السّلام)، آرامگاهی در منطقه مربعه
شهر بغداد در
کشور عراق، که از زیارتگاههای مهم این شهر محسوب می‌گردد.
درباره شخص مدفون در این آرامگاه، میان مورخان و عالمان انساب و نویسندگان معاصر، اختلاف است؛ برخی ایشان را
علی بن امام محمد باقر (علیه‌السّلام) ملقب به طاهر و برادر
حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) می‌دانند.
![مزار امامزاده علی بن محمد باقر]()
بعضی هم معتقدند که قبر علی بن امام
محمد باقر (علیه‌السّلام)، در
ایران و حوالی
کاشان واقع شده و به «
مشهد اردهال» معروف است. در صورتی که شخصیت مدفون در عراق علی بن امام
محمد باقر (علیه‌السّلام) باشد، باید شخص مدفون در مشهد اردهال را یکی دیگر از سادات دانست.
این آرامگاه در منطقه مربعه شهر بغداد، در خیابان رشید و کنار جامع سلطان علی، واقع شده و از زیارتگاههای مهم شهر بغداد است.
در گذشته، به‌صورت بنای کوچکی، کنار نهر دجله، واقع بود که یک اتاق مربع شکل و گنبدی نیز داشت. مردم آن را زیارت می‌کردند و پیرمردی که خادم آنجا بود، با درآمد نذورات و کمک‌های مردم، زندگی خود را می‌چرخاند.
در سال ١٣١٠ه. ق، ابوالهدی افندی صیادی، متوفای ١٣٢٨ه. ق، نامه‌ای برای تجدید بنای این آرامگاه، برای
سلطان عبدالحمید عثمانی می‌نویسد و موافقت ساخت آرامگاه را می‌گیرد.
پس از آن، این بنای باشکوه، ساخته و بارها بازسازی شده و توسعه یافته است.
درباره شخص مدفون در این آرامگاه، میان مورخان و عالمان انساب و نویسندگان معاصر، اختلاف است که در اینجا، به بررسی اقوال مختلف می‌پردازیم.
شاید نخستین بار،
صفی
الدین محمد بن تاج
الدین علی، معروف به
ابن طقطقی حسنی (متوفای ٧٠٩ه. ق) این ادعا را مطرح کرده که این بارگاه متعلق به علی بن
محمد باقر (علیه‌السّلام) بوده و نوشته است:
«علی بن
محمد الباقر (علیه‌السّلام). .. کان له بنتاً اسمها فاطمة تزوّجها الکاظم (علیه‌السّلام) و قبر علی هذا ببغداد بالجعفریة ظاهر سور بغداد»؛ «علی بن امام محمدباقر (علیه‌السّلام)، یک دختر به نام فاطمه داشت که با امام کاظم (علیه‌السّلام) ازدواج نمود و قبر وی، در جعفریه بغداد، آشکار است».
علی بن امام محمد باقر (علیه‌السّلام) ملقب به طاهر برادر بزرگوار
حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) پدر یکی از زوجات
حضرت امام کاظم (علیه‌السّلام) مسمات به فاطمه می‌باشد.
همچنین طقطقی از
تاریخ ابن نجار نقل کرده است که در جعفریه، روستایی از توابع خالص و نزدیک بغداد، سنگ قبری آشکار شد که روی آن، نوشته شده بود:
«بسم الله الرحمن الرحیم هذا ضریح الطاهر علی بن
محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام)».
روی آن نیز گنبدی از خشت، ساخته شد و پیرمردی از کاتبان، به نام علی بن نعیم که عهده‌دار نوشتن دیوان خالص بود، آن را تعمیر و تزیین کرد و بر آن لوسترهایی از مس آویخت و اطرافش نیز رواق وسیعی ساخت؛ به‌طوری‌که از زیارتگاههای مشهور شد.
سپس ابن‌طقطقی اضافه می‌کند که اکنون این آرامگاه ناشناس، خراب و ویرانه است و گروهی از فقرا در آن سکونت دارند و احتمال دارد تا مدتی دیگر، اثری از آن به‌جای نماند.
اما دیگران معتقدند که قبر علی بن امام
محمد باقر (علیه‌السّلام)، در حوالی کاشان واقع شده و معروف به «مشهد بارکرس» و «
مشهد اردهال» است و دارای گنبد و بارگاه باشکوهی است و بسیاری از علما نیز در شان و جلالت و کرامات وی، مطالبی نوشته‌اند.
به هر حال، اگر بپذیریم که قبر سلطان علی بن امام
محمد باقر (علیه‌السّلام) در جعفریه و در موقعیت فعلی آن، یعنی جامع سلطان علی بغداد، قرار دارد و گزارش ابن‌طقطقی را بپذیریم، در این صورت، مشهد اردهال، مدفن یکی دیگر از سادات خواهد بود که باید در این موضوع، تحقیق بیشتر کرد.
• ریاض العلماء وحیاض الفضلاء، میرزا عبدالله افندی اصبهانی، قم، منشورات مکتبه المرعشی، قم، ١۴٢٠ه. ق.
• منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، چاپ ١۴، قم، هجرت، ١٣٨٠ه. ش.
• الاصیلی فی انساب الطالبیین،
صفی
الدین محمد بن تاج
الدین علی (ابن طقطقی)، قم، مکتبة آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی الکبری، ١۴١٨ه. ق.
• العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع، عبدالحمید عبادة، تحقیق: عماد عبدالسلام رؤوف، ط ١، بغداد، انوار دجلة، ٢٠٠۴م.
• المشاهد المشرفة، السید
حسین ابوسعیدة، ط ١، بیروت، مؤسسة البلاغ، ١۴٣٣ه. ق - ٢٠١٢م.
• معجم المراقد والمزارات فی العراق، ثامر عبدالحسن العامری، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).
زیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۳۷۳، برگرفته از مقاله «مزار امامزاده علی بن محمد باقر (علیه‌السّلام)».
