• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مختصر التبیان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مختصر التبیان (الـمـنـتـخـب مـن تـفـسیر القرآن و النکت المستخرجة من کتاب التبیان)، اثر شیخ ابو عبداللّه فـخرالدین محمد (۵۴۳ - ۵۹۸ ق) فرزند منصور بن احمد عجلی حلی معروف به ابن ادریس، از علمای شیعه و طرق اجازات امامیه می‌باشد.
[۱] جعفری، محمدمهدی، دایرة المعارف تشیع، ج۱، ص۳۰۱.



تفسیر ابن ادریس در واقع تلخیصی از تفسیر التبیان شیخ طوسی (م ۴۶۰ ق) جد مادری او می‌باشد.
ابـن ادریس هنگامی‌که به تفسیر التبیان برخورد کرد به عظمت کار شیخ طوسی واقف گردید و این اثر مورد اعجاب و تقدیر او قرار گرفت و مبادرت به تلخیص آن نمود.
فراغت از تالیف این تفسیر در ۵۸۲ ق می‌باشد. ابن ادریس تعلیقاتی هم بر تفسیر التبیان دارد که غیر از این تفسیر است. ابن ادریس نکات و طرایفی را از تفسیر التبیان شیخ طوسی انتخاب و استخراج و جمع نموده است بدون اینکه تغییری در الفاظ و تصرف در عبارات آنها بدهد. نـسخه‌های متعدد خطی از این تفسیر موجود است از جمله در کتابخانه آستان قدس رضوی (به شـماره ۸۵۸۶) مورخ ۶۴۰ ق یعنی ۴۳ سال پس از تالیف و در کتابخانه شیخ محمد صالح برغانی مورخ ۶۵۰ ق در کربلا و دو نسخه در کتابخانه مرعشی قم (شماره ۴۵۸۴) مورخ ۱۰۹۲ ق.
‌ایـن تفسیر از روی کهن‌ترین نسخه آن در ۱۴۰۹ ق با تحقیق سید مهدی رجائی از طرف کتابخانه مرعشی قم طبع و منتشر گردیده است.
تفسیر دیگری بنام التعلیقات علی تفسیر التبیان از محمد بن ادریس در دست است در یک جلد به زبان عربی شامل مجموعه‌ای از تعلیقات و حواشی و ایرادات ابن ادریس بر تفسیر التبیان شیخ طوسی. این تفسیر با تفسیر مختصر البیان فرق دارد. نسخه کهن از این تفسیر در کتابخانه موقوفه شیخ محمد صالح برغانی در کربلا موجود است.
[۲] شیخ حرعاملی، محمدبن حسن، امل الامل، ج۲، ص۲۴۳.    
[۳] صدر، سیدحسن، تاسیس الشیعة، ص۳۰۵.
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، الثقات العیون فی سادس القرون، ج۲، ص۲۹۰.    
[۵] اردبیلی، محمدبن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۶۵.
[۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۲۰، ص۱۸۴.    
[۷] افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء، ج۵، ص۳۱.    
[۸] ابن داوود، حسن بن علی، رجال، ص۲۶۹.    
[۹] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۹.    
[۱۰] ذهبی، محمدبن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۳۳۲.    
[۱۱] منتجب الدین، علی بن بابویه، فهرست، ص۱۱۳.
[۱۲] ابن حجرعسقلانی، احمدبن علی، لسان المیزان، ج۵، ص۶۵.    
[۱۳] بحرانی، یوسف، لؤلؤة البحرین، ص۲۷۶.
[۱۴] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۲۹.    


۱. ↑ جعفری، محمدمهدی، دایرة المعارف تشیع، ج۱، ص۳۰۱.
۲. ↑ شیخ حرعاملی، محمدبن حسن، امل الامل، ج۲، ص۲۴۳.    
۳. ↑ صدر، سیدحسن، تاسیس الشیعة، ص۳۰۵.
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، الثقات العیون فی سادس القرون، ج۲، ص۲۹۰.    
۵. ↑ اردبیلی، محمدبن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۶۵.
۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۲۰، ص۱۸۴.    
۷. ↑ افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء، ج۵، ص۳۱.    
۸. ↑ ابن داوود، حسن بن علی، رجال، ص۲۶۹.    
۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۹.    
۱۰. ↑ ذهبی، محمدبن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۱، ص۳۳۲.    
۱۱. ↑ منتجب الدین، علی بن بابویه، فهرست، ص۱۱۳.
۱۲. ↑ ابن حجرعسقلانی، احمدبن علی، لسان المیزان، ج۵، ص۶۵.    
۱۳. ↑ بحرانی، یوسف، لؤلؤة البحرین، ص۲۷۶.
۱۴. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۲۹.    


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن ششم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۳.    


رده‌های این صفحه : تفاسیر روایی | تفسیرهای شیعه قرن 6 (قمری) | کتاب شناسی تفسیر
جعبه ابزار